Όταν κανείς δεν ήξερε τι να κάνει, εκείνη τόλμησε και έσωσε το παιδί της.
Τη στιγμή που η Νικόλ και ο Κάιλ Μαλντούν έμαθαν πως το νεογέννητο αγοράκι τους, ο μικρός KJ, είχε μια σπάνια και θανατηφόρα γενετική πάθηση, βρέθηκαν μπροστά σε μια απόφαση που κανένας γονιός δεν θα ήθελε να πάρει. Η μία επιλογή ήταν η «παραδοσιακή»: μια επώδυνη μεταμόσχευση ήπατος.
Η άλλη, εντελώς αχαρτογράφητη: μια πειραματική γονιδιακή θεραπεία που δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ ξανά σε άνθρωπο. Διάλεξαν το άγνωστο. Και κέρδισαν κάτι που έμοιαζε αδιανόητο: τη ζωή του παιδιού τους.
Ένα βρέφος που γεννήθηκε με μια σπάνια και απειλητική για τη ζωή γενετική πάθηση, όχι μόνο ζει αλλά αναπτύσσεται φυσιολογικά, μετά από μια πειραματική γονιδιακή θεραπεία που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για εκείνο.
Οι ερευνητές περιγράφουν την περίπτωση στη μελέτη που δημοσίευσαν στο New England Journal of Medicine, σημειώνοντας πως πρόκειται για ένα από τα πρώτα παιδιά παγκοσμίως που έλαβε εξατομικευμένη θεραπεία γονιδιακής επεξεργασίας, με στόχο τη διόρθωση ενός και μόνο «λαθών» στο DNA του, λάθος που σκοτώνει πάνω από τους μισούς ασθενείς που το φέρουν.
Αν και παρόμοιες θεραπείες δύσκολα θα είναι άμεσα διαθέσιμες για άλλους ασθενείς, οι γιατροί ευελπιστούν πως η τεχνολογία αυτή μπορεί κάποτε να βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους με σπάνιες παθήσεις, που μέχρι σήμερα παραμένουν στο περιθώριο της γονιδιακής ιατρικής.
«Αυτό είναι το πρώτο βήμα προς τη χρήση γονιδιακής επεξεργασίας για τη θεραπεία ενός ευρέος φάσματος σπάνιων γενετικών νοσημάτων για τα οποία σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση», δήλωσε ο Dr. Kiran Musunuru, ειδικός στη γονιδιακή επεξεργασία από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
Η διάγνωση που φέρνει το χειρότερο σενάριο
Ο μικρός KJ Muldoon από την Πενσυλβάνια ανήκει στα 350 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως που ζουν με κάποια σπάνια πάθηση – οι περισσότερες εκ των οποίων είναι κληρονομικές.
Λίγες μέρες μετά τη γέννησή του, διαγνώστηκε με σοβαρή ανεπάρκεια CPS1, μια εξαιρετικά σπάνια πάθηση που προσβάλλει 1 στα 1.000.000 νεογνά και προκαλεί τοξική συσσώρευση αμμωνίας στο αίμα, καθώς λείπει ένα κρίσιμο ένζυμο που αποβάλλει την ουσία από το σώμα. Η μόνη λύση μέχρι πρότινος ήταν η μεταμόσχευση ήπατος.
Η Νικόλ και ο Κάιλ Μαλντούν, γονείς του KJ και οι δύο 34 ετών, ήξεραν πως οι πιθανότητες δεν ήταν με το μέρος τους. «Ζυγίζαμε όλα τα ενδεχόμενα. Ή μια μεταμόσχευση ήπατος – επεμβατική και επώδυνη – ή κάτι που δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ ξανά», είπε η Νικόλ. «Προσευχηθήκαμε, μιλήσαμε με γιατρούς και ανθρώπους που εμπιστευόμαστε, και τελικά αποφασίσαμε ότι θα το ρισκάρουμε», πρόσθεσε ο σύζυγός της.
Μέσα σε έξι μήνες, ερευνητές από το Παιδιατρικό Νοσοκομείο της Φιλαδέλφειας και το Penn Medicine κατάφεραν να δημιουργήσουν μια μοναδική γονιδιακή θεραπεία βασισμένη στο CRISPR, το εργαλείο γενετικής τροποποίησης που χάρισε στους εφευρέτες του το Νόμπελ Ιατρικής το 2020.
Αντί να κόψουν το DNA, όπως γινόταν στις πρώτες εκδοχές του CRISPR, χρησιμοποίησαν μια τεχνική «base editing» που διορθώνει ένα μόνο «γράμμα» του DNA, ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους παρενεργειών.
«Το ότι κατάφεραν να σχεδιάσουν τη θεραπεία τόσο γρήγορα είναι εντυπωσιακό», σχολίασε ο Dr. Senthil Bhoopalan από το νοσοκομείο St. Jude, που δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Αυτή η περίπτωση βάζει τον πήχη ψηλά για το μέλλον της προσωποποιημένης ιατρικής.»
Ένας ύπνος, μια θεραπεία, μια ελπίδα
Τον Φεβρουάριο, ο KJ έλαβε την πρώτη του έγχυση. Η θεραπεία του χορηγήθηκε μέσω μικροσκοπικών λιπιδικών νανοσωματιδίων που μετέφεραν το γενετικό «διορθωτικό» απευθείας στα κύτταρα του ήπατός του.
«Η αίθουσα ήταν γεμάτη ένταση και συγκίνηση… και εκείνος κοιμήθηκε σε όλη τη διάρκεια», θυμάται η Dr. Rebecca Ahrens-Nicklas, επικεφαλής της γονιδιακής ομάδας.
Μετά από επαναληπτικές δόσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, ο KJ άρχισε να τρέφεται φυσιολογικά, ανέκαμψε από ιώσεις όπως το κοινό κρυολόγημα και παίρνει λιγότερα φάρμακα.
Ένας ύπνος, μια θεραπεία, μια ελπίδα
Τον Φεβρουάριο, ο KJ έλαβε την πρώτη του έγχυση. Η θεραπεία του χορηγήθηκε μέσω μικροσκοπικών λιπιδικών νανοσωματιδίων που μετέφεραν το γενετικό «διορθωτικό» απευθείας στα κύτταρα του ήπατός του.
«Η αίθουσα ήταν γεμάτη ένταση και συγκίνηση… και εκείνος κοιμήθηκε σε όλη τη διάρκεια», θυμάται η Dr. Rebecca Ahrens-Nicklas, επικεφαλής της γονιδιακής ομάδας. Μετά από επαναληπτικές δόσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, ο KJ άρχισε να τρέφεται φυσιολογικά, ανέκαμψε από ιώσεις όπως το κοινό κρυολόγημα και παίρνει λιγότερα φάρμακα.
«Κάθε φορά που κάνει έστω και το πιο μικρό βήμα – ένα κούνημα, ένα γύρισμα – είναι για εμάς μια τεράστια στιγμή», λέει συγκινημένη η μητέρα του.
«Δεν τελειώσαμε ακόμα, αλλά κάτι αλλάζει»
Οι γιατροί είναι επιφυλακτικοί. Έχουν περάσει μόνο λίγοι μήνες και ο KJ θα παρακολουθείται για χρόνια. Όμως η εικόνα είναι ενθαρρυντική.
«Ακόμα είμαστε στα πρώτα στάδια κατανόησης του τι πραγματικά κατάφερε αυτή η θεραπεία», τονίζει η Ahrens-Nicklas. «Αλλά κάθε μέρα, ο KJ μας δείχνει ότι μεγαλώνει, ότι ανθίζει.»
Πού μπορεί να φτάσει η εξατομικευμένη γονιδιακή θεραπεία;
Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες γονιδιακές θεραπείες στόχευαν σε πιο κοινές παθήσεις – όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία – κυρίως για οικονομικούς λόγους: περισσότερες περιπτώσεις σημαίνουν περισσότερα έσοδα και δυνατότητα κάλυψης των εξόδων έρευνας. Η περίπτωση του KJ αποδεικνύει πως αυτό δεν είναι απαραίτητα μονόδρομος. Το συνολικό κόστος για τη θεραπεία του ήταν αντίστοιχο με μια μεταμόσχευση ήπατος, όπως ανέφερε ο Musunuru. Και όσο εξελίσσεται η τεχνολογία, οι χρόνοι και τα κόστη αναμένεται να μειώνονται.
«Δεν θα χρειάζεται κάθε φορά να ξεκινάμε από την αρχή», εξηγεί ο Bhoopalan. «Αυτή η μελέτη δημιουργεί το υπόβαθρο για την αντιμετώπιση δεκάδων άλλων σπάνιων νοσημάτων.»
Ο Carlos Moraes, καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, το λέει ξεκάθαρα: «Μια τέτοια πρόοδος είναι ο καταλύτης. Μπορεί να αλλάξει τα πάντα μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια.»
Πηγή: Associated Press
