Η ανδρική γονιμότητα παρουσιάζει πτωτικές τάσεις με τους επιστήμονες να εκφράζουν τις ανησυχίες τους.
Έρευνες έδειξαν, ότι η υπογονιμότητα επηρεάζει το 15% των ετερόφυλων ζευγαριών, με τους άνδρες μεμονωμένα να ευθύνονται για το 20% των περιπτώσεων και στο 30% άλλοι παράγοντες.
Κι όμως, η ανδρική γονιμότητα συχνά παραβλέπεται. Στα ετερόφυλα ζευγάρια που προσπαθούν να συλλάβουν, η ευθύνη εξακολουθεί συνήθως να αποδίδεται στη γυναίκα.
«Βλέπω πολλά ζευγάρια, όπου η γυναίκα έχει ήδη κάνει πάνω από δέκα εξετάσεις και διαδικασίες, προτού ο άνδρας υποβληθεί σε μία απλή ανάλυση σπέρματος ή ορμονικές εξετάσεις», λέει ο Jamin Vinod Brahmbhatt, MD, FACS, πιστοποιημένος ουρολόγος και μέλος της χειρουργικής ομάδας στο Orlando Health Medical Group Urology PUR Clinic. «Πολλοί άνδρες θεωρούν ότι η υπογονιμότητα είναι “δικό της” πρόβλημα, αλλά είναι πρόβλημα και των δύο. Και οι άντρες οφείλουν να συμμετέχουν από νωρίς στη διαδικασία των εξετάσεων», σημειώνει.
Οι ειδικοί εφιστούν περισσότερο την προσοχή στο να δοθεί τέλος στο μακροχρόνιο στίγμα που επηρεάζει πολλά ζευγάρια, τα οποία προσπαθούν να συλλάβουν και ενθαρρύνουν τους άνδρες να δίνουν βάση και προσοχή και στη δική του γονιμότητα.
Το στίγμα γύρω από την ανδρική γονιμότητα εξακολουθεί να υπάρχει
Πολλοί άνδρες δεν γνωρίζουν, ότι έχουν προβλήματα γονιμότητας, κυρίως λόγω του στίγματος. Πράγματι, το 57% των ανδρών πιστεύουν, ότι υπάρχει ένα στίγμα που συνδέεται με τις εξετάσεις γονιμότητάς τους, όπως αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα της Maven Clinic.
Ο δρ. Brahmbhatt σημειώνει, ότι οι άνδρες δεν θέλουν να μιλούν για υπογονιμότητα, πόσο μάλλον για εξετάσεις, καθώς συνδέουν τη γονιμότητα με την αρρενωπότητα. Για ποιους άλλους λόγους, όμως, δεν κάνουν σχετικές εξετάσεις; Το 39% των ανδρών που συμμετείχαν στην έρευνα της Maven Clinic αποφεύγουν τις εξετάσεις, επειδή νιώθουν περίεργα και άβολα, ενώ ένα άλλο 39% δηλώνει ότι αισθάνεται σίγουρο για τη γονιμότητά του και ένα 29% φοβάται τα αποτελέσματα.
«Ακόμη και οι πιο επιτυχημένοι με αυτοπεποίθηση τύποι καταρρέουν, όταν ακούν, ότι το σπέρμα τους δεν είναι φυσιολογικό. Το αντιλαμβάνονται σαν προσωπικό σφάλμα, ακόμη κι αν είναι θέμα ιατρικό», σημειώνει ο δρ. Brahmbhatt.
Η έρευνα γύρω από την ανδρική γονιμότητα
Το στίγμα γύρω από την ανδρική γονιμότητα αποτελεί πρόβλημα, ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι δείκτες ποιότητας σπέρματος μειώνονται εδώ και δεκαετίες. Ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε το 2023 έδειξε ότι ο αριθμός των σπερματοζωαρίων μειωνόταν κάθε χρόνο από το 1973 έως το 2018, με συνολική πτώση σχεδόν 52%. Επιπλέον, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο ρυθμός μείωσης επιταχύνεται: από μέσο όρο 1,16% ετησίως μετά το 1972, σε 2,64% ετησίως μετά το 2000.
Παρότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να αποσαφηνιστεί η αιτία αυτής της μείωσης, τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία τόσο στα ζευγάρια που προσπαθούν να συλλάβουν όσο και στους άνδρες συνολικά.
«Η διάγνωση ανδρικής υπογονιμότητας δεν είναι μόνο ζήτημα αναπαραγωγής· αποτελεί κρίσιμο δείκτη της συνολικής συστημικής υγείας του άνδρα» εξηγεί ο Dr. Bar-Chama. «Στον τομέα μας, αντιμετωπίζουμε μια παθολογική ανάλυση σπέρματος σαν τον ‘καναρίνι στο ορυχείο’. Είναι ένα ισχυρό προειδοποιητικό σήμα για σημαντικά αυξημένο μελλοντικό κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών παθήσεων όπως διαβήτη, μεταβολικού συνδρόμου, καρδιαγγειακών νοσημάτων και ακόμη και Αλτσχάιμερ».
Ακόμη και αν ένας άνδρας μπορεί να συλλάβει, ο Dr. Bar-Chama σημειώνει ότι το μη ιδανικό σπέρμα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε μια μελλοντική εγκυμοσύνη ή στο παιδί.
«Το σπέρμα μεταφέρει ένα σύνθετο πακέτο επιγενετικών πληροφοριών, που λειτουργεί ως “μπλε εκτύπωση” για το μέλλον του παιδιού» λέει. «Οι πατρικές επιλογές στον τρόπο ζωής μπορούν να τροποποιήσουν αυτόν τον προγραμματισμό».
Για παράδειγμα, η πατρική παχυσαρκία και η διατροφή υψηλή σε λιπαρά έχουν συσχετιστεί με αυξημένο σωματικό βάρος στους απογόνους. Αντίστοιχα, η χρήση καπνού και μαριχουάνας από τον πατέρα έχει συνδεθεί με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών.
«Τα καλά νέα είναι ότι ορισμένες από αυτές τις αλλαγές μπορεί να είναι αναστρέψιμες μετά από μια περίοδο αποχής» αναφέρει ο Dr. Bar-Chama.
Τι προκαλεί ανδρική υπογονιμότητα;
Συνηθισμένες αιτίες περιλαμβάνουν χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων, κιρσοκήλη, ορμονικά προβλήματα, ανεπάρκεια όρχεων, καθώς και γενετικές ή ανατομικές ανωμαλίες. Προβλήματα μπορεί να προκύψουν και μετά από λοιμώξεις ή επιπλοκές χειρουργικών επεμβάσεων και τραυματισμούς στην περιοχή της πυέλου.
Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Christo Zouves, MD, ενδοκρινολόγος αναπαραγωγής στο HRC Fertility Silicon Valley, ενώ κάποιοι άνδρες είναι πραγματικά άγονοι, πολλοί είναι απλώς υπογόνιμοι, έχουν δηλαδή μειωμένη γονιμότητα, όχι μηδενική.
Ο Dr. Brahmbhatt προσθέτει: «Πολλοί άνδρες βρίσκονται σε ένα ενδιάμεσο σημείο όπου το σπέρμα τους δεν είναι καλό, αλλά δεν είναι και μηδενικό». Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούν να συλλάβουν, «απλώς μπορεί να πάρει περισσότερο χρόνο ή να χρειαστούν βοήθεια».
Οι περισσότερες αιτίες, όπως σημειώνει, συνδέονται με τον τρόπο ζωής, βλέποντας συχνά προβλήματα γονιμότητας σε άνδρες με παχυσαρκία και υψηλή κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (UPFs).
«Τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: μελέτες δείχνουν ότι η υψηλή κατανάλωση UPFs μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο παθολογικών παραμέτρων σπέρματος» λέει ο Dr. Bar-Chama.
Ένας άλλος συχνός παράγοντας είναι τα χάπια τεστοστερόνης. «Πολλοί άνδρες πιστεύουν ότι η τεστοστερόνη ενισχύει τη γονιμότητα, ενώ στην πραγματικότητα σταματά την παραγωγή σπέρματος» λέει ο Dr. Brahmbhatt. «Λειτουργεί σαν αντισυλληπτικό για άνδρες».
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, επίσης, παίζουν μεγάλο ρόλο. Ο Dr. Bar-Chama συνιστά προσοχή στην έκθεση σε ενδοκρινικούς διαταράκτες (EDCs), όπως φθαλικές ενώσεις, BPA και φυτοφάρμακα, καθώς και σε χρόνια, υψηλή θερμότητα. «Οι υψηλές θερμοκρασίες στο όσχεο επηρεάζουν την παραγωγή και τη μορφολογία του σπέρματος» αναφέρει.
Υπάρχουν, όμως, και παράγοντες μη αναστρέψιμοι: με την ηλικία αυξάνονται τα σφάλματα DNA στο σπέρμα, κάτι που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο συγκεκριμένων παθήσεων στα παιδιά. «Οι κίνδυνοι παραμένουν χαμηλοί, αλλά αυξάνονται με την ηλικία» λέει ο Dr. Brahmbhatt.
Ο Dr. Zouves σημειώνει ότι, παρότι η ηλικία δεν αντιστρέφεται, η συνολική υγεία, η αποφυγή τοξινών και ο έγκαιρος έλεγχος γονιμότητας μπορούν να βοηθήσουν. «Οι νεότεροι άνδρες μπορούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους αποφεύγοντας παράγοντες κινδύνου ή σκεπτόμενοι την κατάψυξη σπέρματος» αναφέρει.
Το σημαντικότερο μήνυμα, ωστόσο, έρχεται από τον Dr. Brahmbhatt: «Αν προσπαθείτε για ένα χρόνο ή για 6 μήνες αν η σύντροφός σας είναι άνω των 35 – κάντε έλεγχο. Μια ανάλυση σπέρματος είναι απλή, φθηνή, γρήγορη και προσφέρει πληθώρα πληροφοριών».
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει θεραπεία
Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπείες, όπως φαρμακευτική αγωγή, ορμονικές ρυθμίσεις και αντιμετώπιση κιρσοκήλης. Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI) ή εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με μικρογονιμοποίηση (ICSI), όπου επιλέγεται ένα υγιές σπερματοζωάριο και εγχέεται απευθείας στο ωάριο.
«Ωστόσο, για πολλούς άνδρες» σημειώνει ο Dr. Brahmbhatt, «οι αλλαγές στον τρόπο ζωής έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο».
Προτείνει μείωση κατανάλωσης αλκοόλ, διακοπή καπνίσματος, τακτική άσκηση και αλλαγές στη διατροφή.
Η Leona West Fox, λειτουργική διατροφολόγος στη Santa Monica, συμφωνεί ότι η διατροφή μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά τη γονιμότητα των ανδρών. Συνιστά τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, ωμέγα-3, ψευδάργυρο, σελήνιο, φυλλικό οξύ και βιταμίνες C και E.
Για όσους θέλουν να βελτιστοποιήσουν τη γονιμότητά τους, προτείνει άγριο σολομό, στρείδια, σπανάκι, φακές, βιολογικά μούρα και καρύδια. Παράλληλα, προειδοποιεί για επεξεργασμένα κρέατα, fast food, λευκά σάκχαρα και αλκοόλ. Η καφεΐνη πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο.
«Σε εξετάσεις σπέρματος πριν και μετά, βλέπουμε σημαντικές αλλαγές στον όγκο, τη μορφολογία, την κινητικότητα και το DNA μετά από τροποποιήσεις στη διατροφή» λέει η West Fox.
Προσθέτει ότι χρειάζονται μόνο λίγοι μήνες για να φανούν τα αποτελέσματα. «Το σπέρμα ανανεώνεται σε κύκλο 70 έως 90 ημερών, οπότε ο πλήρης αντίκτυπος των αλλαγών παρατηρείται συνήθως στον τρίτο μήνα».
Παραδέχεται, ωστόσο, ότι οι αλλαγές αυτές απαιτούν προσπάθεια και δέσμευση. «Αυτό, όμως, δίνει στους άνδρες αίσθηση δύναμης απέναντι στη γονιμότητά τους» λέει. «Για πολλούς, η γονιμότητα δεν είναι θέμα τύχης, ούτε μόνο γονιδίων ή ηλικίας· είναι η βιολογία που ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα. Έχουν περισσότερη επιρροή απ’ όση πιστεύουν».
