Αν είστε έγκυος και περιμένετε σε λίγους μήνες να καλοσωρίσετε το μωράκι σας και εργάζεστε παράλληλα είναι λογικό να αναρωτιέστε τι προβλέπει ο νόμος για εσάς και ποια είναι τα δικαιώματά σας.
Ο κος Αργύρης Καβουρίνος, Λογιστής – Οικονομολόγος, απαντάει σε όλες τις ερωτήσεις σας και παραθέτει ένα μίνι οδηγό για τις άδειες και την προστασία που παρέχει η νομοθεσία για τις εργαζόμενες μητέρες.
Άδεια Μητρότητας (Κυοφορίας & Λοχείας) άρθρο 142, Ν.3655/08
Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων (119 ημέρες) . Οι 8 εβδομάδες (56 ημέρες – κυοφορίας) χορηγούνται υποχρεωτικά πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού, και οι υπόλοιπες 9 εβδομάδες (63 ημέρες – λοχείας) μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθούν οι 17 εβδομάδες (Ε.Γ.Σ.Ε.Ε. 2000 – 2001, άρθρο 7, που κυρώθηκε με το άρθ. 11 του Ν. 2874/2000).
Τα επιδόματα μητρότητας που καταβάλλονται για αυτές τις 119 ημέρες (περιλαμβάνονται και οι αργίες) υπολογίζονται βάσει του μέσου όρου των αποδοχών των τριάντα (30) τελευταίων ημερών ασφάλισης του προηγούμενου χρόνου.
Για να έχει το δικαίωμα αυτού του επιδόματος η ασφαλιζόμενη πρέπει να έχει συμπληρώσει 200 ημέρες εργασίας στην ασφάλιση (ΙΚΑ) τα δύο (2) προηγούμενα χρόνια από την πιθανή ή την πραγματική ημέρα τοκετού και να μην εργάζεται κατά τον χρόνο της επιδότησης, δηλαδή 56 μέρες πριν τον τοκετό και 63 μέρες μετά.
Το επίδομα κυοφορίας μπορεί να προκαταβληθεί. Αυτό σημαίνει, ότι έχετε τη δυνατότητα 56 ημέρες πριν από την πιθανή ημέρα τοκετού, να εισπράξετε το ποσό επιδότησης κυοφορίας από το ΙΚΑ, αφού προσκομίσετε τα απαραίτητα δικαιολογητικά (βεβαίωση ιατρού κτλ). Το επίδομα λοχείας καταβάλλεται πάντα μετά τον τοκετό. Σε κάθε περίπτωση, εφόσον καλύπτετε τις προϋποθέσεις, έχετε δικαίωμα εντός 6 μηνών από τον τοκετό, να εισπράξετε τα επιδόματα μητρότητας.
Ποιές οι αποδοχές από τον εργοδότη κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας;
Η απουσία της εργαζόμενης από την εργασία της λόγω τοκετού και λοχείας θεωρείται ότι οφείλεται σε ανυπαίτιο κώλυμα και συνεπώς διατηρεί δικαίωμα στο μισθό της σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 657 και 658 του Αστικού Κώδικα.
Ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει στην εργαζομένη αποδοχές για ένα μήνα (25 ημέρες), εφόσον η τελευταία εργάζεται στην επιχείρηση πάνω από 1 έτος και αποδοχές 15 ημερών, εφόσον αυτή εργάζεται λιγότερο από 1 έτος, αφαιρώντας όσα έχει λάβει από τον ασφαλιστικό της φορέα. Πέρα από τα παραπάνω ο εργοδότης δεν υποχρεούται στην καταβολή οποιασδήποτε άλλης χρηματικής παροχής προς την έγκυο. Σύμφωνα με τα παραπάνω άρθρα του Α.Κ. δικαίωμα στο μισθό έχει η εργαζόμενη ύστερα από δεκαήμερη τουλάχιστον παροχή εργασίας στον εργοδότη πριν τον σπουδαίο λόγο που την εμποδίζει να εργαστεί. Εάν όμως η εργαζόμενη δεν δικαιούται παροχών από τον φορέα ασφάλισης, τότε ο εργοδότης υποχρεούται να καταβάλλει εξ’ ολοκλήρου τις αποδοχές των 15 ημερών ή του ενός μηνός.
Δικαιούμαι άδεια για ιατρικές εξετάσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Ναι, εφόσον οι εξετάσεις είναι απαραίτητο να γίνουν εντός ωραρίου εργασίας και μάλιστα χωρίς περικοπή αποδοχών (ΠΔ 176/97)
Ο ΟΑΕΔ παρέχει επίδομα μητρότητας;
Ο ΟΑΕΔ καταβάλλει συμπληρωματική παροχή μητρότητας στις γυναίκες που εργάζονται, κατά την έναρξη της αδείας κυοφορίας, μετά τον τοκετό και εφόσον εισπράξουν το επίδομα μητρότητας από το Ι.Κ.Α. για το διάστημα της αποχής από την εργασία λόγω κυοφορίας και λοχείας. Η παροχή αυτή είναι ίση με τη διαφορά που προκύπτει αν από τις αποδοχές που καταβάλλει ο εργοδότης αφαιρεθεί το επίδομα που κατέβαλε το Ι.Κ.Α. για το ίδιο χρονικό διάστημα.
Τελικώς η εργαζόμενη με τις αποδοχές του εργοδότη και τα επιδόματα από ΙΚΑ και ΟΑΕΔ, καλύπτει το σύνολο των αποδοχών της για τις 119 ημέρες.
Μετά την άδεια Κυοφορίας και Λοχείας , υπάρχει ειδική άδεια;
Όλες οι μητέρες που είναι στο ΙΚΑ – ΕΤΑΜ, έχουν ενεργή εργασιακή σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου, με πλήρη ή μερική απασχόληση και έχουν λάβει επίδομα μητρότητας από το ΙΚΑ –ΕΤΑΜ ή τον Ειδικό Λογαριασμό Ξενοδοχοϋπαλλήλων ή ισόχρονη προς το μειωμένο ωράριο άδεια δικαιούνται την ειδική παροχή μητρότητας. Δικαιούνται να λάβουν την ειδική άδεια προστασίας μητρότητας έξι (6) μηνών εκ των οποίων μπορεί να γίνει χρήση του συνόλου ή τμήματος, χωρίς όμως να υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς ή χρήσης της σε άλλη χρονική στιγμή.
(αρ. 142 Ν.3655/2008, αρ. 36 N.3996/2011). Χορηγείται μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας (τοκετού και λοχείας), της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο αδείας, καθώς επίσης και στις εργαζόμενες που αμέσως μετά τα ανωτέρω διαστήματα κάνουν χρήση ετήσιας κανονικής άδειας, εφόσον αυτό είναι απαραίτητο με βάση τις ετήσιες προθεσμίες για τη χορήγησή της. Εφόσον ισχύει αυτή η προϋπόθεση, το δικαίωμα της εργαζόμενης δεν αναιρείται εάν στη συνέχεια έχει κάνει χρήση άλλης αδείας (αναρρωτικής, κανονικής, γονικής), ή εάν έχει ενδεχομένως επιστρέψει στην εργασίας της με μειωμένο ωράριο. Το δικαίωμα ασκείται εντός 60 ημερών από τη λήξη των ανωτέρω αδειών. Η αίτηση γίνεται στη τοπική υπηρεσία του τόπου κατοικίας του ΟΑΕΔ, στην οποία πρέπει να υποβάλλει σχετική αίτηση η εργαζόμενη μητέρα ή αντιπρόσωπός της, προσκομίζοντας τα απαιτούμενα δικαιολογητικά.
Είναι υποχρεωτική η χορήγηση της άδειας από τον εργοδότη, εφόσον ζητηθεί εγγράφως από την εργαζόμενη. Η ειδική άδεια προστασίας μητρότητας έξι (6) μηνών διακόπτεται αν η δικαιούχος παραιτηθεί, προσληφθεί και απασχοληθεί από νέο εργοδότη, αν με αίτησή της ζητήσει τη διακοπή της, καθώς και σε κάθε περίπτωση λύσης της εργασιακής σχέσης, εντός του εξαμήνου.
Κατά τη διάρκεια της 6μηνης ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας, ο εργοδότης δεν πληρώνει, η εργαζόμενη μητέρα, πληρώνεται από τον ΟΑΕΔ, ο οποίος υποχρεούται να καταβάλλει μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, όπως κάθε φορά καθορίζεται με βάση την ΕΓΣΣΕ, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας με βάση το προαναφερόμενο ποσό. Ο ΟΑΕΔ υποχρεούται να αποδίδει στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ τις προβλεπόμενες εισφορές για τον κλάδο σύνταξης, παρακρατώντας την προβλεπόμενη εργατική εισφορά που βαρύνει τον εργαζόμενο μαζί με την εργοδοτική εισφορά που βαρύνει τον ΟΑΕΔ.
Δικαιολογητικά που απαιτούνται από τον ΟΑΕΔ:
1. Βεβαίωση εργοδότη, από την οποία θα προκύπτει η ενεργή εργασιακή σχέση κατά την έναρξη της άδειας μητρότητας, το είδος, η μορφή, η διάρκεια της εργασιακής σχέσης, οι μηνιαίες αποδοχές, η ημερομηνία πρόσληψης και προκειμένου για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου η ημερομηνία λήξης τους, καθώς και η λήψη της ετήσιας κανονικής άδειας, που ενδεχομένως χορηγήθηκε μετά την άδεια λοχείας ή την ισόχρονη προς το μειωμένο ωράριο άδειας. Το σχετικό έντυπο παρέχεται από τον ΟΑΕΔ ή αντλείται από την ιστοσελίδα του.
2. Αντίγραφο απόφασης επιδόματος μητρότητας (κυοφορίας – λοχείας) από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
3. Υπεύθυνη δήλωση της δικαιούχου, με την οποία αναλαμβάνει την υποχρέωση να γνωστοποιήσει εντός 8 ημερών στην Υπηρεσία του ΟΑΕΔ οποιαδήποτε μεταβολή της εργασιακής της σχέσης. Στην ίδια δήλωση θα αναφέρονται ο αριθμός μητρώου της ασφαλισμένης στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και ο αριθμός φορολογικού μητρώου
4. Αριθμός λογαριασμού (ΙΒΑΝ) Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος της δικαιούχου (φωτοτυπία της αντίστοιχης σελίδας του βιβλιαρίου τραπέζης).
Τι είναι η ισόχρονη άδεια ;
Είναι η εναλλακτική χρήση μειωμένου ωραρίου. Το μειωμένο ωράριο για «άδεια» θηλασμού και φροντίδας παιδιών του άρθρου 9 της ΕΓΣΣΕ του έτους 1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, δικαιούται ο/η/ εργαζόμενος-η με αίτηση του /της να το ζητήσει εναλλακτικά ως συνεχόμενη ισόχρονη άδεια με αποδοχές, εντός της χρονικής περιόδου κατά την οποία δικαιούται μειωμένου ωραρίου για την φροντίδα του παιδιού.
IKA ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΑΡ. : 20/6.3.2009 Αριθμ. Πρωτ.Α23/269/8
Αν δεν κάνει χρήση της προβλεπόμενης από την ως άνω ΕΓΣΣΕ ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, η μητέρα δικαιούται αμέσως μετά τη λήξη της άδειας λοχείας την ως άνω ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας, στη συνέχεια δε και το μειωμένο ωράριο που προβλέπεται από το άρθρο 9 της ΕΓΣΣΕ του έτους 1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.
Ποιά είναι η Άδεια Θηλασμού & Φροντίδας παιδιών ;
Οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται:
α) Για το χρονικό διάστημα 30 μηνών από τη λήξη της άδειας λοχείας, δηλαδή 9 εβδομάδες μετά τον τοκετό, (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2004 άρθρο 8), είτε να προσέρχονται αργότερα, είτε να αποχωρούν νωρίτερα κατά μία ώρα κάθε ημέρα από την εργασία τους.
β) Εναλλακτικά με συμφωνία του εργοδότη, το ημερήσιο ωράριο των μητέρων μπορεί να ορίζεται μειωμένο κατά δύο (2) ώρες ημερησίως για τους πρώτους δώδεκα (12) μήνες και σε μία (1) ώρα ημερησίως για έξη (6) επιπλέον μήνες (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2002 –2003 άρθρο 6).
γ) Εφόσον συμφωνήσει ο εργοδότης, εναλλακτικά με τις δύο παραπάνω επιλογές, η μητέρα μπορεί αντί για μειωμένο ωράριο, να πάρει συνεχόμενη άδεια με αποδοχές, διάρκειας περίπου 3,5 μηνών (ισόχρονη προς το μειωμένο ωράριο άδεια).
Ποιός από τους γονείς δικαιούται άδεια φροντίδας παιδιού ;
Την άδεια απουσίας για λόγους φροντίδας παιδιού μπορεί εναλλακτικά να ζητήσει και ο πατέρας, εφόσον δεν κάνει χρήση η εργαζόμενη μητέρα.
Το μειωμένο ωράριο για τη φροντίδα των παιδιών θεωρείται και αμείβεται ως χρόνος εργασίας (ΕΓΣΣΕ, 1993,άρθρο 9) και δεν πρέπει να δημιουργεί δυσμενέστερες συνθήκες στην απασχόληση και στις εργασιακές σχέσεις. Επίσης ο εργαζόμενος πατέρας έχει αυτοτελές δικαίωμα και με τις ίδιες προϋποθέσεις χρήσης της άδειας φροντίδας παιδιού (μειωμένο ωράριο) και σε περίπτωση που η μητέρα είναι αυτοαπασχολούμενη (ΕΓΣΕΕ 2014, αρ.2). Στην περίπτωση της ειδικής άδειας 6 μηνών, ο πατέρας δεν μπορεί να κάνει χρήση του δικαιώματος.
(Σε επόμενο άρθρο θα αναλύσουμε κάποιες ειδικές περιπτώσεις μητρότητας).