Από τα παιδικά μας χρόνια περιμέναμε με ανυπομονησία να φτάσει η παραμονή των Χριστουγέννων για να πούμε τα κάλαντα.
Η προσμονή ήταν τόσο μεγάλη που δεν κλείναμε μάτι το προηγούμενο βράδυ και το πρωί ξυπνούσαμε από πολύ νωρίς για να γυρίσουμε τις γειτονιές και να μαζέψουμε όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα.
Στην εποχή μας τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά, ο χρόνος είναι περιορισμένος, οι συνθήκες έχουν δυσκολέψει και πολλοί γονείς δυσκολεύονται να αφήσουν τα παιδιά τους ασυνόδευτα στον δρόμο. Παρ’ όλα αυτά το έθιμο παραμένει ζωντανό και αξίζει να μεταλαμπαδεύσουμε τη γνώση του στις επόμενες γενιές.
Μία σταγόνα ιστορίας
Τα κάλαντα αποτελούν ένα τελετουργικό έθιμο με καταβολές που φτάνουν στην αρχαιότητα. Τότε τα αποκαλούσαν χελιδονίσματα και η αρχή του έτους ήταν τον Μάρτιο.
Όπως είχε αναφέρει η λαογράφος του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη», Σταυρούλα Πισιμίση «αν και ήταν ταυτισμένα με την αρχή της άνοιξης εμπεριέχουν επίσης όπως και στις μέρες μας ευχετικούς στίχους για την καλοχρονιά, έχουν σχέση για την νοικοκύρη, τα μέλη της οικογένειας».
Τα πράγματα αλλάζουν για πρώτη φορά όταν 153 π.Χ. οι ανώτατοι άρχοντες του ρωμαϊκού κράτους άρχισαν να αναλαμβάνουν το αξίωμά τους την 1η Ιανουαρίου.Από τότε η ημέρα αυτή άρχισε να θεωρείται ως αρχή του έτους. Οι Χριστιανοί όμως δεν γιόρταζαν την 1η αλλά την 6η Ιανουαρίου, που ήταν η βάπτιση του Χριστού.
Το 354 π.Χ. στα μέσα του 4ου αιώνα διαχωρίστηκε στη Ρώμη η γιορτή γεννήσεως του Χριστού κι έγινε στις 25 Δεκεμβρίου. Έτσι καθιερώθηκε ως ημερομηνία γέννησης του Χριστού η 25η Δεκεμβρίου και η 1η Ιανουαρίου ως η πρώτη μέρας της νέας χρονιάς».
Τα κάλαντα μέσα από τους στίχους τους, μετέφεραν το χαρμόσυνο μήνυμα της νέας ζωής και προανήγγειλαν την έναρξη μιας καινούργιας περιόδου. Τα μικρά παιδιά θεωρούνταν μεσολαβητές ανάμεσα στον υλικό και τον πνευματικό κόσμο και, ως αγγελιοφόροι, έφερναν μηνύματα χαράς, ελπίδας και αισιοδοξίας.
Με μοναδική συνοδεία το τριγωνάκι τους, αποκτούσαν έναν τελετουργικό ρόλο, καθώς οι ευχές, όταν τραγουδιούνται, αποκτούν άλλη βαρύτητα και υπερβαίνουν τον απλό λόγο. Μέσα από την αθωότητα και την παιδικότητά τους, τα παιδιά θεωρούνταν ότι απομακρύνουν το κακό και καλωσορίζουν το καλό.
Μάθετε στα παιδιά όχι μόνο τα λόγια αλλά και τη σημασία που έχουν τα κάλαντα
Για τους ενήλικες, τα κάλαντα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την παιδική ηλικία και την αθωότητα. Αξίζει να μιλήσουμε στα παιδιά για το νόημά τους, να τους εξηγήσουμε τους στίχους, να αναφερθούμε συνοπτικά στο ιστορικό τους πλαίσιο, να τα τραγουδήσουμε μαζί τους και να μοιραστούμε αναμνήσεις από τα δικά μας παιδικά χρόνια.
Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά θα κατανοήσουν βαθύτερα τι σημαίνει πραγματικά «να τα πούμε» και θα δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το έθιμο.
Παρότι σήμερα τα κάλαντα μοιάζουν να έχουν χάσει μέρος του νοήματός τους και συχνά εκτελούνται μηχανικά, όπως συμβαίνει και με πολλές άλλες μορφές ανθρώπινης επαφής, παραμένουν φορείς ενός διαχρονικού μηνύματος.
Αν τα ακούσουμε και τα ζήσουμε ουσιαστικά μαζί με τα παιδιά, μπορούν ακόμη να μεταδώσουν το πανανθρώπινο μήνυμα της χαράς και της ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον.
Τι συμβολίζει το τρίγωνο
Το τρίγωνο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, συνδέεται κυρίως με τον ήχο. Ο ρόλος του είναι να μεταφέρει τον θόρυβο, ο οποίος σε πολλές παραδόσεις λειτουργεί αποτρεπτικά για το κακό και ταυτόχρονα ως κάλεσμα του καλού.
Γιατί σπανίζουν σήμερα τα παιδιά που λένε κάλαντα
Στη σύγχρονη εποχή, πολλοί γονείς διστάζουν να αφήσουν τα παιδιά τους να κυκλοφορήσουν μόνα τους, ακόμη και σε μικρές αποστάσεις, εξαιτίας της ανασφάλειας και της αύξησης των περιστατικών κλοπών τα τελευταία χρόνια. Έτσι, επιλέγουν να τα συνοδεύουν σε σπίτια συγγενών, γνωστών ή σε τοπικά καταστήματα.
Οι έφηβοι, από την άλλη, ενδέχεται να κινούνται χωρίς επίβλεψη μόνο μέσα στη δική τους πολυκατοικία ή στο στενό οικογενειακό περιβάλλον.
Αυτή η αποδυνάμωση των κοινωνικών δεσμών παρατηρείται κυρίως στα αστικά κέντρα, σε αντίθεση με μικρότερες πόλεις και την επαρχία, όπου οι γονείς εξακολουθούν να επιτρέπουν στα παιδιά να βγαίνουν πιο ελεύθερα και ξέγνοιαστα.
H φωτογραφία δημιουργήθηκε με τη χρήση ΑΙ
