Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως κάθε τεχνολογική πρόοδος πριν από αυτή, αλλάζει τον κόσμο γύρω μας.
Αυτό που ενδεχομένως τη διαφοροποιεί, είναι η ταχύτητα αυτής της αλλαγής. Καθώς η AI εξελίσσεται ραγδαία, επηρεάζει τη ζωή μας με τρόπους που ούτε καν είχαμε φανταστεί. Θα μας πάρει τις δουλειές; Θα διδάξει τα παιδιά μας; Θα απειλήσει την ίδια μας την ανθρώπινη υπόσταση; Για κάποιους, η πορεία αυτή θυμίζει ένα τρομακτικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας, τύπου «Εξολοθρευτής».
Πώς επηρεάζει η AI την ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν;
Όσοι έχουμε περάσει από κάποιο παραδοσιακό σχολείο, συχνά σοκαριζόμαστε όταν ακούμε πόσο διαφορετική είναι σήμερα η εκπαιδευτική εμπειρία. Η Anna εκφράζει ανησυχίες για τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης στην τάξη. Ξέρουν άραγε οι εκπαιδευτικοί τι εννοούν όταν λένε «AI»; Και κινδυνεύει η ακαδημαϊκή σκέψη που καλλιεργεί η μάθηση στα νεαρά μυαλά;
Αν και η AI μπορεί να μοιάζει αόριστη και αδοκίμαστη, στην ουσία είναι ένα εργαλείο. Όταν χρησιμοποιείται με σύνεση, μπορεί να ενισχύσει τη μάθηση. Ο Kevin συγκρίνει τη δική του σχολική εμπειρία με παλαιότερες γενιές: κανείς από τους συνομηλίκους του δεν χρειάστηκε να αποστηθίσει λογαρίθμους ή να χρησιμοποιήσει λογαριθμικούς κανόνες. Κι όμως, η εκπαίδευσή του δεν έμεινε πίσω – απλώς επικεντρώθηκε περισσότερο στην επίλυση προβλημάτων. Ήδη σήμερα, η AI έχει θέση στις σχολικές αίθουσες, από λογισμικά ανάγνωσης μέχρι αυτόματη μετάφραση όπως το Google Translate.
Η Anna εξακολουθεί να ανησυχεί ότι τα παιδιά θα γίνουν «τεμπέλικα», στηριζόμενα σε εργαλεία όπως το ChatGPT για να παίρνουν απαντήσεις χωρίς να κατανοούν την ερώτηση. Η ανησυχία αυτή θυμίζει τη δυσπιστία που αντιμετώπισαν παλιότερα τα GPS, επειδή αντικατέστησαν την ανάγκη να μάθουμε να διαβάζουμε χάρτες. Το ερώτημα είναι: πώς μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά να χρησιμοποιούν την AI χωρίς να χάνουν την ουσία της γνώσης;
Θα βοηθήσει η AI τα παιδιά να… αντιγράφουν;
Η χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης για την παραγωγή π.χ. μιας έκθεσης έχει κάνει τη λογοκλοπή πιο εύκολη από ποτέ. Είναι λοιπόν βάσιμες οι ανησυχίες ότι οι μαθητές μπορεί να χρησιμοποιούν την AI για να αντιγράψουν;
Η Berry Billingsley, καθηγήτρια Εκπαίδευσης στις Επιστήμες στο Canterbury Christ Church University, προτιμά να βλέπει θετικά την είσοδο της AI στην εκπαίδευση. «Το ερώτημα δεν είναι αν θα σκεφτεί αντί για εμάς, αλλά *πώς μπορεί να μας βοηθήσει να σκεφτούμε καλύτερα;» Ωστόσο, παραδέχεται ότι ο πειρασμός είναι υπαρκτός: το 50% των φοιτητών της παραδέχονται πως έχουν χρησιμοποιήσει AI για εργασίες και έχουν εντυπωσιαστεί από τα αποτελέσματα.
Καινοτόμοι εκπαιδευτικοί προσπαθούν να περιορίσουν αυτά τα shortcuts, αναθέτοντας εργασίες που δεν μπορούν να απαντηθούν εύκολα από την AI. Για παράδειγμα, αν ένα θέμα απαιτεί γεωγραφική ή προσωπική σύνδεση, η απάντηση της AI φαίνεται λιγότερο πειστική. Παράλληλα, μικρότερα παιδιά καλό είναι να κρατούνται –όπου είναι εφικτό– μακριά από ισχυρά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να καλλιεργήσουν πρώτα κριτική σκέψη, πριν αποκτήσουν στα χέρια τους αυτό που η Berry αποκαλεί «ένα υπερενισχυμένο σπορ αυτοκίνητο».
Πώς αλλάζει η AI τις πηγές πληροφοριών
Ένας βασικός τομέας που επηρεάζεται από την AI είναι αυτός που η Berry ονομάζει γνωστική αυτονομία – δηλαδή οι επιλογές που κάνουμε όταν προσπαθούμε να απαντήσουμε σε μια ερώτηση, πώς την ερμηνεύουμε και πόσο ενεργά συμμετέχουμε στη διαδικασία. Παράδειγμα: στην ερώτηση «Γιατί βυθίστηκε ο Τιτανικός;», κάποιοι θα δώσουν ιστορική εξήγηση, άλλοι φυσική. Η AI μπορεί να δώσει μια απάντηση, αλλά η προτροπή που της δίνουμε απαιτεί σκέψη. Η ποιότητα της απάντησης εξαρτάται από την ποιότητα της ερώτησης.
Μπορεί η κριτική σκέψη να ελέγξει την AI;
Αναμφισβήτητα, ακόμη και η πιο «καλή» απάντηση της AI χρειάζεται επαλήθευση. Ο Ollie Bray, διευθυντής στρατηγικού σχεδιασμού στην Education Scotland, είναι πολύ προσεκτικός: «Η AI δεν λέει απλώς ψέματα – λέει πειστικά ψέματα με ενθουσιασμό». Σε ένα από τα σεμινάριά του, παρουσιάζει κείμενα από το ChatGPT και καλεί εκπαιδευτικούς να εντοπίσουν τα λάθη.
Με δεδομένη την τάση της AI να «φαντασιώνεται», είναι κρίσιμο να διδάξουμε στα παιδιά δεξιότητες όπως: πού να αναζητούν πληροφορίες, πώς να τις αξιολογούν και πώς να αναγνωρίζουν προκαταλήψεις. Παρόλο που εργαλεία όπως το ChatGPT αντλούν από ολόκληρο το διαδίκτυο, το ίδιο το διαδίκτυο είναι μεροληπτικό – και έτσι και τα αποτελέσματα που εμφανίζονται πρώτα.
Θα επηρεαστούν όλα τα παιδιά το ίδιο;
Ακόμα κι αν η AI προσφέρει δυνατότητες όπως αυτές που περιγράφουν η Berry και ο Ollie, το ερώτημα είναι: θα ωφεληθούν όλα τα παιδιά ισότιμα; Ευτυχώς, η πρόσβαση σε εργαλεία AI είναι σχετικά εύκολη – κάθε παιδί με σύνδεση στο ίντερνετ μπορεί να χρησιμοποιήσει το ChatGPT ή το Gemini της Google. Επιπλέον, παιδιά με αναπηρία μπορούν να επωφεληθούν μέσω λογισμικών όπως το text-to-speech.
Ωστόσο, άλλο η πρόσβαση και άλλο η σωστή καθοδήγηση. Κάποιοι εκπαιδευτικοί ίσως διστάζουν να ενσωματώσουν την τεχνολογία ή να έχουν πολιτικές επιφυλάξεις απέναντί της. Άλλοι μπορεί να μην έχουν την κατάλληλη κατάρτιση. Το χάσμα ανάμεσα σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία ενδέχεται να διευρυνθεί.
Κάπου, όμως, πρέπει να αρχίσει η αλλαγή. Είτε από τους εκπαιδευτικούς, είτε από τους φορείς είτε από τους ίδιους τους γονείς. Η ενασχόληση με την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη – αρκεί να κατανοούμε την τεχνολογία, να αμφισβητούμε τις απαντήσεις της και να μη μένουμε παθητικοί. Όπως ελπίζει ο Ollie, «ας χρησιμοποιήσουμε την AI με τρόπο που να μεταμορφώσει την εκπαίδευση – όχι απλώς να την μπαλώσει».
Πηγή: BBC
