Χρήσιμες συμβουλές του παιδιάτρου για την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, τόσο για παιδιά, όσο και μεγάλους.
Μια ιδιαίτερα σημαντική ανάρτηση για τα προβλήματα που προκαλεί η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο στην υγεία όλων μας, αλλά κυρίως των παιδιών, έκανε ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων, Κώστας Νταλούκας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ο ήλιος και η ηλιακή ακτινοβολία είναι απαραίτητη για την ζωή στον πλανήτη. Εμείς και τα παιδιά χρειαζόμαστε την ηλιακή ακτινοβολία γιατί κάνει πολύ καλό στην ψυχική μας υγεία, ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα και συμβάλει στην παραγωγή της βιταμίνης D. Μιας απαραίτητης ορμόνης στο σώμα μας που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην καλή κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος και την καλή υγεία των οστών και των δοντιών.
Δυστυχώς η ορμόνη αυτή δεν υπάρχει αυτούσια στις τροφές για να την καταναλώσουμε. Ο οργανισμός μας αναγκάζεται να την παράγει μέσω μηχανισμού με την παρουσία του ηλιακού φωτός. Δηλαδή αν δεν υπάρχει το ηλιακό φως δεν μπορεί το σώμα μας να φτιάξει βιταμίνη D. Δεκαπέντε λεπτά καθημερινή έκθεση στο ηλιακό φως είναι αρκετά για να φτιάξουμε την απαραίτητη βιταμίνη D.
Σε βόρειες χώρες του πλανήτη που η ηλιοφάνεια είναι πολύ περιορισμένη την βάζουν μέσα σε τρόφιμα ώστε ο πληθυσμός να μπορεί να παίρνει την απαραίτητη καθημερινή ποσότητα από τις τροφές σαν συμπλήρωμα.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ: μετά την ηλικία των 50 ετών όση ώρα και να μείνουμε στον ήλιο ο οργανισμός μας αδυνατεί να φτιάξει την απαραίτητη βιταμίνη D και χρειάζεται να την πάρουμε ως συμπλήρωμα (συνήθως 400 με 500 μονάδες την ημέρα εκτός κι αν έχουμε έλλιψη οπότε ο γιατρός θα μας πει την δοσολογία)
Στην χώρα μας έχουμε μεγάλη ηλιοφάνεια και επομένως φυσιολογικά δεν θα έπρεπε να έχουμε προβλήματα ανεπάρκειας βιταμίνης D στις ηλικίες κάτω των 50 ετών. Δυστυχώς όμως έχουμε. Ο κυριότερος λόγος είναι η χρήση αντηλιακών από φόβο για βλάβες του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία. Πρόκειται για μια πολύ σωστή τακτική αν κανείς αναλογιστεί ότι η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο γερνάει το δέρμα, δημιουργεί πολλών ειδών βλάβες (υπερκερατώσεις κλπ) αλλά δυστυχώς μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος, με τον πιο κακό και επιθετικό το μελάνωμα.
Δυστυχώς η συχνότητα του μελανώματος, παρόλες τις προειδοποιήσεις και τις προφυλάξεις αυξάνει. Το μόνο παρήγορο είναι ότι σήμερα η ιατρική έχει εξελιχτεί και υπάρχουν αρκετές δυνατότητες έγκαιρης διάγνωσης αλλά και καταπολέμησης του πολύ επιθετικού αυτού καρκίνου, όπως η ανοσοθεραπεία και άλλες.
Αν κανείς πρέπει να αποφασίσει ποιο είναι το μεγαλύτερο κακό μεταξύ της μη έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία με αποτέλεσμα την έλλειψη βιταμίνης D ή την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο και την αύξηση του κινδύνου για μελάνωμα, σίγουρα η απάντηση είναι το μελάνωμα.
Τι σημαίνει όμως παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο;
Δεν υπάρχει απόλυτο χρονικό όριο για όλους· εξαρτάται από το επίπεδο UV και τον δερματικό φωτότυπο.
Γενικά, έκθεση άνω των 15–30 λεπτών χωρίς προστασία μεταξύ 10:00–16:00 θεωρείται παρατεταμένη για ανοιχτόχρωμους φωτότυπους (I–II).
Αν το παιδί σας επιστρέψει από την παραλία και το δέρμα του έχει κοκκινίσει – έστω και λίγο – αυτό σημαίνει ότι έχει ήδη καεί από τον ήλιο. Δηλαδή, έχει εκτεθεί παραπάνω από όσο είναι ασφαλές. Η κοκκινίλα είναι το πρώτο σημάδι ότι ο ήλιος προκάλεσε βλάβη στο δέρμα του.
Αναλογιστείτε ότι αν ένα παιδί καεί το δέρμα του από τον ήλιο, ΔΙΠΛΑΣΙΑΖΕΙ την πιθανότητα αργότερα στην ζωή του να εμφανίσει καρκίνο του δέρματος. Είναι εξακριβωμένο αυτό; μέχρι κεραίας!!
Τι να κάνουμε για να αποφύγουμε τον κίνδυνο και να έχουμε φυσιολογικά επίπεδα βιταμίνης D
1. Αποφεύγουμε να βγούμε στον ήλιο μεταξύ των ωρών 11 το πρωί με 4 το απόγευμα. Τότε δηλαδή που ηλιακή ακτινοβολία είναι στο ζενίθ. Για τους πιο ψαγμένους υπάρχει και πιο αντικειμενικός τρόπος.
Μπαίνετε στη σελίδα του Meteo και παρακολουθείτε από τον ειδικό πίνακα που έχει τα επίπεδα της UVB ακτινοβολίας. Στον πίνακα θα δείτε ανάλογα με την εποχή, την ώρα της ημέρας και τον τόπο που βρίσκεστε τον αριθμό της UV ακτινοβολίας. Θα διαβάσετε επίσης τι μέτρα πρέπει να λάβετε για να προστατευτείτε από την αυξημένη ακτινοβολία. Είναι πολύ χρήσιμο και πρακτικό και σας συστήνω πριν βγείτε στην παραλία να ρίξετε μια ματιά για να ενημερωθείτε για τον κίνδυνο.
2. Φοράμε εμείς και τα παιδιά μας μπλουζάκια με μανίκι που καλύπτει τους ώμους (όχι δηλαδή αθλητικό)
3. Φοράμε σορτσάκια που να καλύπτουν τα γόνατα
4. Καπέλο πλατύγυρο, ώστε να σκιάζει τον αυχένα αλλά και το πρόσωπο και τα αυτιά. Τα καπέλα με γείσο μόνο μπροστά δεν είναι κατάλληλα.
5. Επιλέγουμε και φοράμε εμείς και τα παιδιά μας γυαλιά ηλίου που ζητάμε να έχουν πιστοποίηση για απορρόφηση της ακτινοβολίας Α και Β (UVA και UVB). Για τα πολύ μικρά επιλέγουμε γυαλιά άθραυστα με λαστιχάκι.
6. Χρησιμοποιούμε αντιηλιακό με δείκτη προστασίας 15 και πάνω. Ο δείκτης προστασίας μα δείχνει μετά από πόση ώρα αρχίζει το δέρμα και καίγεται. Όσο μεγαλύτερος τόσο περισσότερο χρόνο μπορούμε να παραμείνουμε κάτω από τον ήλιο χωρίς να ανανεώσουμε. Με κάποιους περιορισμούς βέβαια γιατί η ανανέωση του αντηλιακού εξαρτάται και από τον ιδρώτα και το πόσο συχνά μπαίνουμε στο νερό.
7. Για τα πολύ μικρά παιδιά χρησιμοποιούμε αντηλιακό με φυσικά και όχι με χημικά φίλτρα για να μην έχουμε ερεθισμούς στο δέρμα
8. Παρακολουθούμε και ελέγχουμε το δέρμα μας για αλλοιώσεις. Αν αλλάζει χρώμα και σχήμα κάποια ελιά αλλά κυρίως αν παρατηρήσουμε κάτι που εμφανίστηκε και δεν το είχαμε πριν, να πάμε στον δερματολόγο να το ελέγξει.
9. Προτείνεται ανά διαστήματα, κυρίως για όσους κάνουν παρατεταμένη ηλιοθεραπεία ή έχουν πολλές ελιές στο σώμα τους, έλεγχος από δερματολόγο με ειδικό όργανο (δερματοσκόπιο) ώστε να εντοπιστούν έγκαιρα προκαρκινικές καταστάσεις του δέρματος, που είναι θεραπεύσιμες και ταυτόχρονα να γίνει χαρτογράφηση των ήδη υπαρχόντων καλοήθων σπίλων (ελιές).
10. Κάνουμε εξέταση αίματος περιοδικά και μετράμε τα επίπεδα της βιταμίνης D στο σώμα μας. Επίπεδα κάτω από 30 σημαίνουν ότι πιθανόν χρειάζεται να πάρουμε συμπλήρωμα από το στόμα. Ο γιατρός ή ο παιδίατρος θα μας κατευθύνει.
Σήμερα έχουμε την δυνατότητα να αναγνωρίσουμε πολύ ενωρίς αλλοιώσεις και να τις προλάβουμε. Μην δείχνεται αδιαφορία για κάτι που παρατηρήσατε και σκεφτήκατε μόνοι σας ότι δεν είναι κάτι σημαντικό.
Αν υπάρχει στις οικογένειες ιστορικό καρκίνου του δέρματος ο ετήσιος έλεγχος ίσως να είναι απαραίτητος. Το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος σε συγγενή πρώτου βαθμού αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο κατά 2–3 φορές ή και περισσότερο.
Άτομα με πολλούς άτυπους σπίλους και οικογενειακό ιστορικό μελανώματος θεωρούνται υψηλού κινδύνου.
Και δύο τελευταία πολύ σημαντικά
1. Μην περιμένετε να δείτε μεγάλες ή εντυπωσιακές αλλοιώσεις στο δέρμα για να ανησυχήσετε. Το μελάνωμα μπορεί να είναι και μια πολύ μικρή ακανόνιστη κηλίδα στο δέρμα.
2. Η χρήση solarium (τεχνητής υπεριώδους ακτινοβολίας UVA/UVB) απαγορεύεται ή αποθαρρύνεται έντονα από όλους τους έγκριτους επιστημονικούς φορείς δημόσιας υγείας, ιδίως για παιδιά, εφήβους και άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.
Σύσταση για solarium – επίσημες οδηγίες
- Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO): «Η χρήση συσκευών τεχνητού μαυρίσματος που εκπέμπουν UV ακτινοβολία πρέπει να αποφεύγεται εντελώς. Τα solarium είναι καρκινογόνα για τον άνθρωπο (ομάδα 1 IARC)» (WHO – Artificial tanning devices)
- Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC/WHO): Η χρήση solarium πριν την ηλικία των 35 ετών αυξάνει τον κίνδυνο για μελάνωμα κατά 75%.
- Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας (AAD): «Το solarium δεν είναι ασφαλής εναλλακτική για την ηλιακή έκθεση. Δεν υπάρχει “ασφαλές μαύρισμα” με UV – είτε από τον ήλιο είτε από solarium.»
(AAD – Tanning beds) - Ευρωπαϊκή Ένωση – SCHEER (2016): Η χρήση solarium είναι υπεύθυνη για σημαντικό ποσοστό μελανωμάτων και άλλων καρκίνων του δέρματος στην Ευρώπη. Προτείνεται η καθολική απαγόρευσή του για άτομα <18 ετών. (SCHEER report on artificial tanning)
