Το καλοκαίρι είναι η εποχή που τα παιδιά έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο από ποτέ.
Οι ώρες χωρίς σχολείο, οι πιο χαλαροί ρυθμοί και η ανάγκη για διασκέδαση οδηγούν συχνά στην εύκολη λύση της οθόνης: tablet, κινητά, κονσόλες και ατελείωτα βίντεο στο YouTube. Κι ενώ όλοι οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να χαλαρώσουν και να απολαύσουν τις διακοπές τους, το ερώτημα παραμένει: πού τελειώνει η ψυχαγωγία και πού αρχίζει η υπερβολή;
Από το «χακάρισμα» των ρυθμίσεων οθόνης μέχρι τις παρακάμψεις περιορισμών ιστότοπων, τα παιδιά κάνουν τη γονεϊκότητα στην εποχή της τεχνολογίας να μοιάζει με ένα παιχνίδι του τύπου «χτύπα το σφυρί». Tech experts και coaches ψηφιακού parenting δίνουν τα φώτα τους για να το αντιμετωπίσετε με επιτυχία.
Η coach ψηφιακού parenting Ελίζαμπεθ Μιλοβίντοφ αναφέρει χαρακτηριστικά στον Guardian: «Νομίζω ότι οι γονείς πρέπει απλώς να αγκαλιάσουν λίγο τον εαυτό τους, να πάρουν μια ανάσα και να ξαναξεκινήσουν», ένιωσα τόσο κατανοημένη που παραλίγο να βάλω τα κλάματα.
«Οι γονείς είναι απίστευτα πολυάσχολοι. Είναι καταβεβλημένοι», λέει η Μιλοβίντοφ. «Και αυτή η ιδέα να τα κλειδώσεις όλα δεν είναι καθόλου εύκολη. Θυμάμαι όταν προσπαθούσα να μάθω να ρυθμίζω το βίντεο, και ήταν λες και έλεγα: Θεέ μου!» Κι όμως, η ίδια, μητέρα εφήβων, μοιάζει ήρεμη. Παραδέχεται ότι πέρασε ατέλειωτες ώρες βλέποντας τηλεόραση στα ‘70s, αλλά τελικά τα κατάφερε μια χαρά – έχει διδακτορικό και είναι διεθνής σύμβουλος σε θέματα τεχνολογίας και γονεϊκότητας.
Αυτό που προκύπτει μιλώντας με την ίδια και άλλους ειδικούς είναι πως το πιο χρήσιμο δεν είναι απαραίτητα ένας τεχνικός οδηγός για τα εργαλεία γονικού ελέγχου, αλλά μια νέα οπτική: να εστιάσεις στη στάση σου, την επικοινωνία και τις ρεαλιστικές προσδοκίες.
«Δεν υπάρχει τρόπος να το ωραιοποιήσουμε», λέει από την πλευρά του ο Λουκ Σάβιτζ από τον οργανισμό NSPCC για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο. «Είναι περίπλοκο και χρονοβόρο. Από το router μέχρι την κονσόλα και το κινητό, κάθε συσκευή έχει δικές της ρυθμίσεις και περιορισμούς.» Ακόμη κι όταν οι γονείς τα ρυθμίσουν όλα, δεν μπορούν να πουν «τέλος». Τα παιδιά, αν θέλουν, βρίσκουν τρόπους να τα παρακάμψουν. Αυτά τα εργαλεία είναι απλώς ένα βήμα σε μια διαδικασία που βασίζεται κυρίως στην επικοινωνία.
Μιλήστε για το διαδίκτυο από νωρίς
«Δεν πρόκειται για έλεγχο ούτε για φόβο», λέει η Μιλοβίντοφ. «Είναι να τους μάθουμε να παίρνουν έξυπνες αποφάσεις όταν δεν είμαστε εκεί. Αυτό είναι η ψηφιακή καθοδήγηση.» Ο Σάβιτζ συμφωνεί: «Από τη στιγμή που αρχίζουν να χρησιμοποιούν τεχνολογία, ξεκινήστε τη συζήτηση με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία τους.»
Η Μιλοβίντοφ επιμένει ότι δεν αρκεί να κλειδώσεις τη συσκευή. «Ακόμη κι αν έχεις τα πάντα κλειδωμένα, θα ακούσουν ή θα δουν ακατάλληλο περιεχόμενο. Πρέπει να τους έχεις ήδη δώσει τρόπους να διαχειριστούν αυτό που θα συναντήσουν.»
Δεν σημαίνει ότι απέτυχες αν δουν κάτι ακατάλληλο. «Είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα συμβεί.»
Ξεκινήστε από το router
Ο Σάβιτζ προτείνει πρώτα να ρυθμίσετε τον router, καθώς από εκεί μπορείτε να φιλτράρετε ιστότοπους. Σχεδόν όλοι οι πάροχοι έχουν αναλυτικές οδηγίες. Όμως, αν το παιδί έχει απεριόριστα δεδομένα, αυτό δεν αρκεί.
Γνωρίστε τις πλατφόρμες
Η Μιλοβίντοφ συστήνει να διαβάσετε τους οδηγούς κάθε εφαρμογής πριν καν φέρετε νέα συσκευή στο σπίτι. Ο οργανισμός Internet Matters διαθέτει πρακτικούς οδηγούς για όλα – TikTok, Roblox, Instagram, YouTube.
Ελέγχετε τακτικά τις ρυθμίσεις
Το NSPCC επισημαίνει πως πρέπει να ξανατσεκάρετε περιοδικά, γιατί τα παιδιά συχνά ψάχνουν «πώς να παρακάμψουν τα φίλτρα γονικού ελέγχου». Επίσης, οι πλατφόρμες αλλάζουν συνεχώς και χρειάζεται να αποφασίζετε αν θα ενεργοποιήσετε νέες λειτουργίες. Και φυσικά, οι ρυθμίσεις ενός 5χρονου μάλλον δεν είναι κατάλληλες για έναν 12χρονο.
Αναθεωρήστε τον χρόνο οθόνης
«Ένα παιδί μπορεί να πάθει ζημιά και σε πέντε λεπτά», λέει ο Σάβιτζ, τονίζοντας ότι είναι άλλο ο χρόνος και άλλο η χρήση. Στο γυμνάσιο, μεγάλο μέρος της επικοινωνίας και των εργασιών γίνεται online. Η Μιλοβίντοφ προτείνει να εστιάζετε σε πέντε κριτήρια: Τρώνε καλά; Κοιμούνται καλά; Τα πάνε καλά στο σχολείο; Σας συμπεριφέρονται καλά; Έχουν φίλους; Αν οι απαντήσεις είναι θετικές, μάλλον δεν έχετε πρόβλημα οθόνης.
Γίνετε πρότυπο
Αν εσείς περνάτε ώρες στο κινητό, το παιδί θα θεωρήσει ότι υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. «Αν χρησιμοποιείτε κι εσείς εργαλεία περιορισμού, θα καταλάβουν ότι είναι για όλους», λέει ο Σάβιτζ.
Η καθηγήτρια Έκατερίνα Χέρτογκ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τονίζει πως η επιτήρηση συχνά γίνεται μονόπλευρη και δημιουργεί αίσθημα δυσπιστίας, που μπορεί να ωθήσει τα παιδιά να κρύβουν αν δουν κάτι επικίνδυνο. «Δεν μπορούμε να ζούμε μόνο με τον φόβο», σημειώνει η Μιλοβίντοφ.
Όταν παραβιάζουν τους κανόνες
Τα παιδιά πάντα θα προσπαθούν να δοκιμάσουν τα όρια. «Συμβαίνει και στο σπίτι μου», λέει η Μιλοβίντοφ. Αντί για μόνιμες τιμωρίες, αντιμετωπίστε το όπως θα κάνατε με κανόνες στη ζωή – π.χ. αν έπιναν κρυφά αλκοόλ. Καλό είναι να ρωτήσετε «Γιατί χρειάζεσαι να το κάνεις αυτό; Τι λείπει;» ώστε να βρείτε λύσεις μαζί.
Η ίδια θυμάται πώς ο γιος της ήθελε να συνομιλεί με φίλους όταν έπαιζε online. Αρχικά είπε όχι, αλλά τελικά εξερεύνησαν μαζί τις ρυθμίσεις και κατέληξαν να επιλέξουν να μιλά μόνο με τους φίλους του.
Προσφέρετε εναλλακτικές
Μία από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές είναι να δίνετε ευκαιρίες για δραστηριότητες εκτός οθόνης – βόλτες, παιχνίδια, παρέες. «Αλλιώς», λέει η Μιλοβίντοφ, «όλα τα παιδιά θα προτιμούν τις συσκευές.»
Μην κρίνετε αμέσως το περιεχόμενό τους
Πολλοί γονείς αγανακτούν όταν βλέπουν τα παιδιά να παρακολουθούν βίντεο άλλων που παίζουν παιχνίδια. Η Μιλοβίντοφ τους λέει: «Εσείς δεν βλέπετε Super Bowl; Το ίδιο κάνουν κι εκείνα.»
Η ουσία είναι πως η επικοινωνία, η αλληλοκατανόηση και η σταθερή παρουσία είναι πιο ισχυρά από κάθε τεχνικό περιορισμό. «Δεν πρόκειται να τα καταφέρουμε αν δεν δημιουργήσουμε σχέση εμπιστοσύνης», καταλήγει.
