Τι δείχνουν οι νέες έρευνες και γιατί αφορά εκατομμύρια άνδρες παγκοσμίως
Τα τελευταία 50 χρόνια περίπου τα ποσοστά της ανδρικής γονιμότητας έχουν αυξηθεί. Μία μελέτη από το 1992 καταγράφει μία σταδθιακή μείωση της ποιότητας και ποσότητας του σπέρματος από τη δεκαετία του 1940. Μία πιο πρόσφατη έρευνα ανέδειξε, ότι ο ρυθμός της ανδρικής υπογονιμότητας έχει αυξηθεί κατά 80% από το 1990 έως το 2019. Οι αιτίες αυτής της ραγδαίας μείωσης παραμένουν ένα μυστήριο, ωστόο, παράγοντες, όπως η παχυσαρκία, η κακή διατροφή και οι περιβαλλοντικές συνθήκες έχουν συμβάλλει σε αυτό.
Οι μολυσματικές ασθένειες, όπως γονόρροια ή χλαμύδια, συχνά αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την ανδρική γονιμότητα. Όλο και περισσότερα στοιχεία υποδεικνύουν ότι και ένα κοινό μονοκύτταρο παράσιτο, το Toxoplasma gondii, μπορεί επίσης να συμβάλλει: Μια μελέτη του Απριλίου 2025 έδειξε για πρώτη φορά ότι «τα ανθρώπινα σπερματοζωάρια χάνουν το κεφάλι τους με την άμεση επαφή» με το παράσιτο. Αυτή η νέα μελέτη αναδεικνύει την σημασία για πρόληψη αυτής της παρασιτικής νόσου.
Πώς μπορείς να κολλήσεις τοξοπλάσμωση
Κι ενώ οι περισσότεροι ξενιστές του παρασίτου μπορούν να ελέγξουν την εσωτερική λοίμωξη με κάποια λίγα ή καθόλου συμπτώματα συμπτώματα, το τοξόπλασμα παραμένει στον οργανισμό εφ’ όρου ζωής με τη μορφή ανενεργών κυστών στον εγκέφαλο, την καρδιά και τον μυϊκό ιστό. Αυτές οι κύστες μπορεί να ενεργοποιηθούν και να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες, που καταστρέφουν ζωτικά όργανα.
Ένα ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που κυμαίνεται από 30% – 50% έχει προσβληθεί από τοξόπλασμα, λόγω των πολλών τρόπων, που μπορεί να μεταδοθεί το παράσιτο.
Μπορεί να προσβάλει τα αναπαραγωγικά όργανα των ανδρών
Από τη στιγμή της μόλυνσης, το τοξόπλασμα μεταφέρεται σε κάθε όργανο και μυ του σώματος. Ενδείξεις, ότι επηρεάζει το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα υπήρξαν για πρώτη φορά, όταν ξέσπασε η επιδημία του AIDS τη δεκαετία του ’80, όταν στους όρχεις κάποιων ασθενών ανιχνεύθηκε το παράσιτο. Ενώ οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς έχουν υψηλότερο κίνδυνο τοξοπλάσμωσης στο αναπαραγωγικό σύστημα, μπορεί επίσης να επηρεάσει και υγιείς άνδρες. Απεικονιστικές μελέτες σε μολυσμένα ποντίκια επιβεβαιώνουν ότι τα εν λόγω παράσιτα ταξιδεύουν ταχύτατα στους όρχεις, πέρα από τον εγκέφαλο και τα μάτια, μέσα σε λίγες ημέρες από τη μόλυνση.
Γνωρίζοντας, ότι το τοξόπλασμα μπορεί να εισχωρήσει στο ανδρικό αναπαργωγικό σύστημα, μία έρευνα του 2021 στην Πράγα, έδειξε, ότι από τος 163 άνδρες που προσβλήθηκαν με τοξόπλασμα, πάνω από το 86% είχε semen anomalies.
Μία άλλη έρευνα του 2002 στην Κίνα είχε αποκαλύψει, ότι ζευγάρια με πρόβλημα γονιμότητας ήταν πιο πιθανό να έχουν μολυνθεί από τοξόπλασμα συγκριτικά με τα γόνιμα, σε ποσοστό 34.83% έναντι 12.11%. Τρία χρόνια μετά, άλλη μία μελέτη έδειξε, ότι οι μη γόνιμοι άνδρες ήταν θετικοί στο τοξόπλασμα σε σχέση με τους γόνιμους. Ωστόσο, δεν έδειξαν όλες οι μελέτες σύνδεση μεταξύ του τοξοπλάσματος και της ποιότητας του σπέρματος.
Μπορεί να προκαλέσει άμεση βλάβη στοσπέρμα
Η τοξοπλάσμωση στα ζώα μιμείται τη λοίμωξη στους ανθρώπους, κάτι που επιτρέπει στους επιστήμονες να μελετούν ερωτήματα που δύσκολα εξετάζονται στον άνθρωπο.
Η λειτουργία των όρχεων και η παραγωγή σπέρματος μειώνονται σημαντικά σε ποντίκια, αρουραίους και κριάρια που έχουν μολυνθεί από τοξόπλασμα. Τα μολυσμένα ποντίκια εμφανίζουν αισθητά μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων και μεγαλύτερο ποσοστό σπερματοζωαρίων με ανώμαλο σχήμα.
Στην έρευνα του Απριλίου 2025, επιστήμονες από τη Γερμανία, την Ουρουγουάη και τη Χιλή διαπίστωσαν ότι το τοξόπλασμα μπορεί να φτάσει στους όρχεις και την επιδιδυμίδα -τον σωλήνα όπου το σπέρμα ωριμάζει και αποθηκεύεται- μόλις δύο ημέρες μετά τη μόλυνση σε ποντίκια. Αυτό οδήγησε την ερευνητική ομάδα να εξετάσει τι συμβαίνει όταν το παράσιτο έρχεται σε άμεση επαφή με ανθρώπινο σπέρμα σε εργαστηριακές συνθήκες.
Μόλις πέντε λεπτά μετά την έκθεση στο παράσιτο, το 22,4% των σπερματοζωαρίων είχε «αποκεφαλιστεί». Όσο περισσότερο διαρκούσε η επαφή, τόσο αυξανόταν ο αριθμός των σπερματοζωαρίων χωρίς κεφαλή. Όσα διατηρούσαν την κεφαλή τους παρουσίαζαν συχνά παραμορφώσεις και στρεβλώσεις, ενώ σε ορισμένα υπήρχαν μικροσκοπικές οπές, υποδεικνύοντας ότι το παράσιτο επιχειρούσε να τα εισβάλει όπως κάνει με άλλα κύτταρα στο σώμα.
Εκτός από την άμεση επαφή, το τοξόπλασμα μπορεί να βλάψει το σπέρμα και μέσω της χρόνιας φλεγμονής που προκαλεί η λοίμωξη. Οι φλεγμονώδεις καταστάσεις στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα είναι επιζήμιες για την παραγωγή και τη λειτουργία του σπέρματος.
Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι οι επιβλαβείς επιδράσεις του τοξοπλάσματος στο σπέρμα μπορεί να συνδέονται με τη γενικευμένη πτώση της ανδρικής γονιμότητας που παρατηρείται παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες.
Πώς να αποφύγετε μία ενδεχόμενη μόλυνση
Αν και τα στοιχεία ότι το τοξόπλασμα μπορεί να διεισδύσει στα ανδρικά αναπαραγωγικά όργανα είναι πειστικά για τα ζώα, παραμένει ασαφές κατά πόσο προκαλεί προβλήματα υγείας στους ανθρώπους. Η ορχική τοξοπλάσμωση δείχνει ότι το παράσιτο μπορεί να εισβάλει και στους ανθρώπινους όρχεις, ωστόσο τα συμπτωματικά περιστατικά είναι εξαιρετικά σπάνια.
Οι μέχρι σήμερα μελέτες για ελαττώματα στο σπέρμα μολυσμένων ανδρών είναι πολύ μικρές για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Επιπλέον, κάποιες αναφορές δείχνουν ότι τα ποσοστά τοξοπλάσμωσης στις ανεπτυγμένες χώρες δεν αυξάνονται τις τελευταίες δεκαετίες, παρότι η ανδρική υπογονιμότητα παρουσιάζει άνοδο. Έτσι, πιθανότατα το παράσιτο αποτελεί μόνο έναν από τους πολλούς παράγοντες.
Ανεξαρτήτως της πιθανής του επίδρασης στη γονιμότητα, είναι σοφό να αποφεύγεται η μόλυνση με τοξόπλασμα. Η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει αποβολή ή γενετικές ανωμαλίες εάν αποκτηθεί για πρώτη φορά κατά την εγκυμοσύνη, ενώ μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή ατόμων με εξασθενημένο ανοσοποιητικό.
Για να μειώσετε την έκθεση στο Toxoplasma, φροντίζετε σωστά τη γάτα σας, καθαρίζετε άμεσα την άμμο της και πλένετε καλά τα χέρια σας μετά. Επιπλέον, να πλένετε σχολαστικά τα φρούτα και τα λαχανικά, να μαγειρεύετε το κρέας σε κατάλληλες θερμοκρασίες και να αποφεύγετε τα ωμά οστρακοειδή, το ακατέργαστο νερό και το νωπό γάλα.
