Μπορεί ένα μωρό λίγων μηνών να έχει επίγνωση του κόσμου γύρω του; Να «θυμάται» πρόσωπα, εικόνες ή ήχους και να αντιδρά συνειδητά; Για χρόνια οι επιστήμονες πίστευαν πως όχι.
Όμως μια σειρά ερευνών αλλάζει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ανθρώπινη συνείδηση στα πρώτα στάδια της ζωής.
Φαίνεται ότι τα βρέφη αποκτούν τις πρώτες συνειδητές εμπειρίες από τον πέμπτο κιόλας μήνα της ζωής τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών, στον εγκέφαλό τους αρχίζει ήδη να αναδύεται η ικανότητα αντίληψης και μνήμης, δηλαδή τα πρώτα θεμέλια αυτού που ονομάζουμε «συνείδηση».
Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε μεγάλη αμφιβολία για το αν οι αντιδράσεις των μωρών σε εξωτερικά ερεθίσματα, όπως το χαμόγελο του γονιού ή το άγγιγμα ενός παιχνιδιού, είναι αποτέλεσμα συνειδητής επίγνωσης ή απλών αντανακλαστικών. Και επειδή φυσικά δεν μπορούν να μιλήσουν, οι επιστήμονες δεν είχαν τρόπο να τα «ρωτήσουν» αν αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει γύρω τους.
Τι ανακάλυψαν οι ερευνητές
Για να ρίξουν φως στο μυστήριο, ερευνητές χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (EEG), καταγράφοντας τη δραστηριότητα του εγκεφάλου σε 30 μωρά πέντε μηνών, 29 μωρά 12 μηνών και 21 μωρά 15 μηνών. Τα μωρά κάθονταν ήρεμα στην αγκαλιά των γονιών τους, φορώντας ειδικά καπελάκια με ηλεκτρόδια, ενώ παρακολουθούσαν μια σειρά από γρήγορα εναλλασσόμενες εικόνες σε οθόνη.
Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε κάτι εντυπωσιακό: τα μωρά εμφάνιζαν μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας παρόμοια με εκείνα των ενηλίκων όταν αυτοί αντιλαμβάνονται συνειδητά ένα οπτικό ερέθισμα.
Η μόνη διαφορά ήταν ο χρόνος αντίδρασης. Ενώ στους ενήλικες η συνειδητή «εγγραφή» ενός ερεθίσματος γίνεται σε περίπου 0,3 δευτερόλεπτα, στα μωρά των πέντε μηνών χρειάζονται κατά μέσο όρο 1,3 δευτερόλεπτα.
Τα ευρήματα αυτά δεν σημαίνουν απλώς ότι τα μωρά «βλέπουν» ή «ακούν», σημαίνουν ότι αρχίζουν να κατανοούν. Ο εγκέφαλός τους, ακόμη και σε τόσο τρυφερή ηλικία, δεν είναι ένα «κενό δοχείο», αλλά ένα δυναμικό σύστημα που οργανώνει, αποθηκεύει και ερμηνεύει τα πρώτα ερεθίσματα του κόσμου.
Κι έτσι, ίσως η στιγμή που το μωρό κοιτά για πρώτη φορά στα μάτια τον γονιό του δεν είναι απλώς ένα ένστικτο. Ίσως να είναι το πρώτο βλέμμα πραγματικής συνείδησης, μια σιωπηλή, αλλά βαθιά συνάντηση δύο κόσμων που μόλις αρχίζουν να αναγνωρίζονται.
