Η 28η Οκτωβρίου και το Έπος του ’40 αποτελούν διαχρονικά σύμβολα θάρρους, ενότητας και ελευθερίας.
Έτσι, η ημέρα αυτή είναι σε όλους μας χαραγμένη ως την ημέρα που με σθένος και αποφασιστικότατα ο ελληνικός λαός αρνήθηκε τo αίτημα του ιταλικού στρατού για ελεύθερη διέλευση στη χώρα τον Οκτώβρη του 1940 και καθιερώθηκε ως η Επέτειος του «ΟΧΙ»
Ο εορτασμός της 28ης Οκτωβρίου είναι μια όμορφη ευκαιρία για τα παιδιά να γνωρίσουν έννοιες όπως η αντίσταση, η ελευθερία, ο αγώνας και η αγάπη για την πατρίδα. Μέσα από ιστορίες, τραγούδια και παιχνίδια, μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει να λέμε «ΌΧΙ» στο άδικο και να αγωνιζόμαστε για όσα πιστεύουμε.
Κι αν για τα παιδιά η σημερινή μέρα μοιάζει απλώς με μια αργία, μπορούμε να την κάνουμε ξεχωριστή. Με μια όμορφη συζήτηση, ένα παραμύθι, μια ταινία ή ένα μικρό βίντεο για το Έπος του ’40, τα παιδιά μαθαίνουν για τη γενναιότητα και την ενότητα των ανθρώπων εκείνης της εποχής με τρόπο απλό, ζεστό και γεμάτο έμπνευση.
Βιβλία που μιλούν για τον πόλεμο
Από τα καλύτερα βιβλία που μπορούν να διαβάσουν τα παιδιά σας από 12 ετών και πάνω με θέμα τον πόλεμο του ’40, είναι το βιβλίο της Άλκης Ζέη «Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου».
«Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου» – Άλκη Ζέη
Το μυθιστόρημα παρουσιάζει ένα αγόρι, τον Πέτρο, που στην ηλικία των εννιά ετών ζει τον πόλεμο του 1940 και κατόπιν μεγαλώνει μέσα στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Αθήνα. Το α΄ μέρος («Όχι») του βιβλίου ξεκινάει με τον θάνατο του τριζονιού του Πέτρου στις 27 Οκτωβρίου 1940, μια ημέρα πριν την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. Την θλίψη του Πέτρου για τον θάνατο του τριζονιού θα την διαδεχθεί ο ενθουσιασμός για τις νίκες του Ελληνικού Στρατού, και αργότερα η πίκρα για την ήττα και την εισβολή των Γερμανών. Στο β΄ μέρος («Πεινάααω»), όλα αλλάζουν για τον Πέτρο και την οικογένειά του.
Όλοι τους ζουν τον πρώτο δύσκολο χειμώνα της Κατοχής. Στο γ΄ μέρος («Συσσίτιο»), στο σχολείο του Πέτρου αρχίζουν τα συσσίτια, ενώ ο Πέτρος αρχίζει να συνειδητοποιεί πως αρχίζει η Αντίσταση στους κατακτητές. Στο δ΄ μέρος («Λευτεριά ή θάνατος»), ο Πέτρος και ο Σωτήρης συμμετέχουν σε αντιστασιακές πράξεις αλλά γνωρίζουν και την βαρβαρότητα των κατακτητών, οι οποίοι θα σκοτώσουν τον φίλο του Πέτρου. Το βιβλίο τελειώνει στις 12 Οκτωβρίου 1944, την επομένη της αποχώρησης των Γερμανών από την Αθήνα. Ο Πέτρος «είναι άντρας πια, δεκατριώ χρονώ»!
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο
«Η Φάλαινα που τρώει τον πόλεμο» – Ευγένιος Τριβιζάς
Για παιδιά μικρότερης ηλικίας , από 6 έως 8 ετών, ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει γράψει το βιβλίο «Η Φάλαινα που τρώει τον πόλεμο», που με τον υπέροχο τρόπο γραφής του, καυτηριάζει τον πόλεμο περνώντας παράλληλα, σημαντικά νοήματα που μπορούν να γίνουν αντιληπτά από τα παιδιά.
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας.
«Το έπος του ’40» – Φίλιππος Μανδηλαράς
Οι περιπέτειες του έπους του 1940 με χαριτωμένα και απλά στιχάκια , από τον Φίλιππο Μανδηλαρά, για να εντυπώνονται εύκολα στη μνήμη των παιδιών: Στης Αλβανίας τα βουνά πολέμησε με ανδρεία, σ’ όλους απέδειξε της ψυχής του την αξία. Για την πατρίδα του ήξερε πως πολεμούσε, ενάντια σ’ έναν εχθρό που αγέρωχα κοιτούσε Μια χιουμοριστική και πολύχρωμη εικονογράφηση από τη Ναταλία Καπατσούλια …και τις απαραίτητες πληροφορίες στο τέλος του βιβλίου για την κατανόηση των γεγονότων που ιστορούνται.
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Ταινίες για το έπος του 40 για μικρά παιδια
Αν πάλι θέλετε να έχει παιδί σας μια πιο συνοπτική εικόνα των γεγονότων του ’40, μπορείτε να δείτε μαζί βίντεο και ταινίες που παρουσιάζουν εξηγεί με απλό τρόπο όλα όσα συνέβησαν στον πόλεμο του 1940.
«Ο Ντούτσε αφηγείται»
Το ταινιάκι διάρκειας 7 λεπτών τιτλοφορείται “Ο Ντούτσε αφηγείται” (Il Duce narrates). Είναι η πρώτη ταινία κινουμένων σχεδίων που φτιάχτηκε ποτέ στην Ελλάδα. Ο ανιματέρ ήταν ο Σταμάτης Πολενάκης ο οποίος ξεκίνησε να το δημιουργεί ενώ η Ελλάδα ήταν υπό κατοχή, το 1942, στη Σίφνο. Μετά το 1945 συνέχισε στην Αθήνα μαζί με τους συνεργάτες μέχρι την ολοκλήρωσή του.
Το φιλμ ξεχάστηκε, καταστράφηκε αλλά το 1980 ανακαλύφθηκε και επιδιορθώθηκε, ενω πλέον αποτελεί συλλεκτικό κινγηματοφραφικό κομμάτι.
Ο Καραγκιόζης Γερμανοκρατούμενος και ο Τορπιλισμός της Έλλης
Ο μεγάλος και σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης, Θανάσης Σπυρόπουλος, ο τελευταίος της χρυσής γενιάς των παλαιοτέρων, μας παρουσιάζει το επετειακό έργο «Ο Καραγκιόζης Γερμανοκρατούμενος & ο τορπιλισμος της Έλλης».
Πρόκειται για ένα έργο με σκηνές τις οποίες έχει βιώσει ο ίδιος στον πόλεμο του 1940,στο χωριό του στο Κοπανάκι Μεσσηνίας. Το έργο αυτό γράφτηκε σε ηλικία 30 ετών, όταν έπαιζε στη μόνιμη σκηνή του στο Αγρίνιο.
«Το έπος του ’40» και σε αφήγηση
Μία αφήγηση του πολύ όμορφου βιβλίου του Φίλιππου Μανδηλαρά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος εξαιρετική ευκαιρία να μιλήσουμε στα παιδιά για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου και τα γεγονότα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι περιπέτειες του έπους του 1940 με χαριτωμένα και απλά στιχάκια , από τον Φίλιππο Μανδηλαρά, για να εντυπώνονται εύκολα στη μνήμη των παιδιών: Στης Αλβανίας τα βουνά πολέμησε με ανδρεία, σ’ όλους απέδειξε της ψυχής του την αξία. Για την πατρίδα του ήξερε πως πολεμούσε, ενάντια σ’ έναν εχθρό που αγέρωχα κοιτούσε
«Η κλέφτρα των βιβλίων» (2014)
Ένα μικρό κορίτσι της Λίζελ Μέμινγκερ, που μεγαλώνει στη ναζιστική Γερμανία φτάνει στο σπίτι των θετών γονιών της λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έχοντας χάσει την οικογένειά της.
Το μόνο που κρατάει στα χέρια της είναι το κλεμμένο εγχειρίδιο ενός νεκροθάφτη, το οποίο δεν μπορεί καν να διαβάσει, αφού δεν ξέρει γραφή και ανάγνωση.
Αυτή θα είναι και η αρχή της καριέρας της ως κλέφτρας. Τα βιβλία ήταν βέβαια δυσεύρετα εκείνη την εποχή και η οικογένεια της Λίζελ δεν μπορούσε να της τα αγοράσει, έτσι αυτή ξεκίνησε να κλέβει βιβλία προκειμένου να τα διαβάσει.
Για μεγαλύτερα παιδιά
Τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας μπορούν να μάθουν τα γεγονόντα και να εξοικειωθούν με το τότε περιβάλλον και τις συνθήκες μέσα από ελληνικές ταινίες για το έπος του ’40 που μπορείτε να δείτε σήμερα παρέα.
Το ξυπόλητο τάγμα (1954)
«Το Ξυπόλητο τάγμα» είναι η αληθινή ιστορία 160 παιδιών και νέων αγοριών, ηλικίας 6 έως 26 ετών, που διώχθηκαν από τα ορφανοτροφεία της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί κατακτητές στα χρόνια της κατοχής του B’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα παιδιά δημιουργούν ένα είδος ηρωικής συμμορίας, που κλέβει από τους Γερμανούς και του μαυραγορίτες για να συντηρεί τα μέλη της κι όσους μπορεί από τον κόσμο γύρω της. Επίσης, με την εξυπνάδα και το θάρρος τους, κατάφερναν να βοηθούν και την Αντίσταση, βρίσκοντας τρόπους να φυγαδεύουν στη Μέση Ανατολή Έλληνες, Αμερικάνους και Άγγλους αξιωματικούς, με σκοπό να ενωθούν με τους εκεί συμμαχικούς στρατούς.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τη μουσική για την συγκεκριμένη ταινία έχει γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης. Ήταν η πρώτη φορά που ο αείμνηστος μουσικοσυνθέτης έγραψε μουσική για κινηματογραφική ταινία.
«Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά» (1969)
Σκηνοθεσία Ντίνος Δημόπουλος
Παίζουν: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Παντελής Ζερβός, Άγγελος Αντωνόπουλος κ.α.
Λίγο πριν ξεσπάσει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, σε ένα μικρό χωριό έρχεται με μετάθεση μια νέα και ορεξάτη δασκάλα, η Μυρτώ, για να αντικαταστήσει τον απερχόμενο δάσκαλο που συνταξιοδοτείται. Οι χωριανοί όμως δεν βλέπουν με καλό μάτι τις νέες εκπαιδευτικές μεθόδους της δασκάλας, και η γενική κατακραυγή κορυφώνεται, όταν η Μυρτώ συνδέεται ερωτικά με τον Στέφανο, τον γιο του προέδρου της κοινότητας. Την ημέρα του γάμου τους, αρχίζει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, και ο Στέφανος φεύγει για το μέτωπο, όπου σύμφωνα με πληροφορίες, σκοτώνεται. Η Μυρτώ παραμένει πιστή στο έργο της, έχοντας στο πλευρό της την ηθική υποστήριξη ενός παλιού της φίλου και συναδέλφου, του Άγγελου. Μετά την απελευθέρωση, ο Άγγελος εκφράζει τα αισθήματά του στη Μυρτώ, εκείνη δέχεται να τον παντρευτεί, αλλά τα πράγματα αλλάζουν όταν επιστρέφει ο Στέφανος, που όλοι νόμιζαν ότι είχε πεθάνει.
«Υπολοχαγός Νατάσσα» (1970)
Σκηνοθεσία Νίκος Φώσκολος
Παίζουν: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Κώστας Καρράς κ.α.
Νταχάου 1965. Η Νατάσσα Αρσένη επισκέπτεται το χώρο συγκέντρωσης που την βρήκαν οι Αμερικανοί στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και στη συνέχεια ξεκινά το ταξίδι της επιστροφής της στην Ελλάδα. Μέσα στο τρένο ο νους της γυρίζει στο παρελθόν. Θυμάται τις παραμονές του ελληνο-ιταλικού πολέμου που γνώρισε τον μεγάλο της έρωτα, τον Ορέστη. Τότε που ανάμεσα στους Γερμανούς αξιωματικούς ήταν και ο συμφοιτητής της στο ωδείο, Μαξ Ρόιτερ, ο οποίος έγινε υπολοχαγός των SS, παρ’ όλο που η μητέρα του ήταν Ελληνίδα. Θυμάται τις περιπέτειες που πέρασε μέχρι να βρεθεί με τον Ορέστη, τον γάμο της που κόντεψε να διακοπεί από τον Μαξ, αλλά και τα βασανιστήρια που υπέστη από τον ίδιο τον Μαξ. Θυμήθηκε, όμως, και το χαμό του Ορέστη, που εκτελέστηκε από Έλληνες αντάρτες που τον πέρασαν για Γερμανό, αλλά και το παιδί που είχε αποκτήσει μαζί του…
«Μια γυναίκα στην αντίσταση» (1970)
Σκηνοθεσία Ντίνος Δημόπουλος
Παίζουν: Τζένη Καρέζη, Κώστας Καζάκος, Λυκούργος Καλλέργης κ.α.
Μία νέα γυναίκα, που πιστεύει ότι έχει χάσει τον αγαπημένο της σε αερομαχία κατά την διάρκεια της Γερμανικής εισβολής, δέχεται να πάρει μέρος στην ελληνική αντίσταση.
«Αυτοί που μίλησαν με το θάνατο» (1970)
Σκηνοθεσία Γιάννης Δαλιανίδης
Παίζουν: Ζωή Λάσκαρη, Χρόνης Εξαρχάκος, Παντελής Ζερβός, Γιάννης Φέρτης κ.α.
Η Μάρθα, ο Κώστας, ο Γιάννης, ο Νέστορας και ο Πάνος είναι μια παρέα συμφοιτητών. Το πάρτυ που δίνει στο σπίτι της η Μάρθα, το διαδέχεται το επόμενο πρωινό η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Τα αγόρια θα φύγουν για το μέτωπο, ενώ η Μάρθα θα γίνει εθελόντρια νοσοκόμα και θα μετατεθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου θα βρεθεί και ο Κώστας τραυματισμένος. Λίγους μήνες αργότερα θα βρεθούν όλοι στην Αθήνα συνεχίζοντας τις σπουδές τους, αλλά και οργανώνοντας μια αντιστασιακή ομάδα, στην οποία ο Κώστας δεν δέχεται να μπει γιατί ο πατέρας του ποτέ δεν έκρυψε τα φιλογερμανικά αισθήματά του. Όταν η οικογένειά του αρχίζει να αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης, ο Κώστας πιάνει δουλειά σαν μεταφραστής στη γκεστάπο.
Και μερικά τραγούδια
Από το μάθημα Ιστορίας φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείψουν τα τραγούδια. Όλοι τα θυμόμαστε από τις σχολικές γιορτές, που τα τραγουδούσαμε εν χορώ, ενώ ακούγονται μέχρι και σήμερα. Τραγούδια που έγραψαν ιστορία και κάθε χρόνο που τα θυμόμαστε μας μεταφέρουν το κλίμα που επικρατούσε στην Ελλάδα τα χρόνια εκείνα.
Βάζει ο Ντούτσε τη στολή του
Στίχοι: Γιώργος Θίσβιος
Μουσική: Θεόφραστος Σακελλαρίδης
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
Παιδιά της Ελλάδος παιδιά
Στίχοι: Μίμης Τραϊφόρος
Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
Πω πω τι έπαθε ο Μουσολίνι
Στίχοι: Πωλ Μενεστρέλ (ελληνικοί: Ιωάννης Χιδίρογλου)
Μουσική: Nino Casiroli
Ερμηνεία: Σοφία Βέμπο
Κορόιδο Μουσολίνι
Στίχοι: Γιώργος Οικονομίδης
Μουσική: Eldo Di Lazzaro
Ερμηνεία: Νίκος Γούναρης
