Ο πρώτος χρόνος της γονεϊκότητας θεωρείται συνήθως περίοδος γεμάτη χαρά, δεσμούς και μικρά αλλά σημαντικά ορόσημα.
Για πολλούς νέους γονείς όμως συνοδεύεται κι από κάτι πολύ πιο αποσταθεροποιητικό: ανεπιθύμητες, παρείσακτες σκέψεις που περιλαμβάνουν ακόμη και τρομακτικές εικόνες πρόκλησης βλάβης στα μωρά τους.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Community Mental Health Journal έδειξε ότι το 96% των νέων γονιών βιώνει τουλάχιστον μία παρείσακτη σκέψη στους 12 μήνες μετά τη γέννηση του μωρού. Σχεδόν το 91% ανέφερε ότι αυτές οι σκέψεις τούς προκαλούν έντονη αναστάτωση. Η πιο συνηθισμένη από αυτές, την οποία δήλωσε το 93,4% των συμμετεχόντων, ήταν ο φόβος ότι το μωρό μπορεί να σταματήσει να αναπνέει. Όμως οι ερευνητές ανακάλυψαν και κάτι ακόμη: το 46% των γονιών είχε σκέψεις ότι φωνάζει, κουνάει ή χαστουκίζει το μωρό, ενώ σχεδόν το 9% είχε σκεφτεί χωρίς να το επιθυμεί το ενδεχόμενο να πνίξει σκόπιμα το παιδί του.
Τα ευρήματα προέρχονται από έρευνα 349 γονιών στο Ηνωμένο Βασίλειο που διεξήχθη από το University of East Anglia και το Cambridgeshire and Peterborough NHS Foundation Trust. Η επικεφαλής ερευνήτρια, δρ. Jo Hodgekins, και οι συνεργάτες της θέλησαν να εξετάσουν όχι μόνο πόσο συχνές είναι αυτές οι εμπειρίες, αλλά και πόσο έντονη είναι η δυσφορία που προκαλούν.
Δεν υπάρχει πρόθεση
Οι παρείσακτες σκέψεις είναι δυσάρεστες, ανεπιθύμητες νοητικές εικόνες ή ιδέες που εμφανίζονται ξαφνικά στο μυαλό. Δεν είναι επιθυμίες ούτε προθέσεις. Το ότι κάποιος τις βιώνει δεν σημαίνει ότι κινδυνεύει να βλάψει το παιδί του. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει σύνδεση ανάμεσα σε τέτοιου τύπου σκέψεις και σε πραγματική πρόκληση βλάβης.
Παρόλα αυτά, η εμπειρία μπορεί να είναι εξαιρετικά τρομακτική. Στην παρούσα μελέτη, το 94% των γονιών ανέφερε ότι αυτές οι σκέψεις εμφανίζονται καθημερινά. Σχεδόν το 63% ένιωθε ότι επηρεάζουν τη λειτουργικότητά του, ενώ μόνο το 13,5% ένιωθε ότι είχε πλήρη έλεγχο επάνω τους.
Το 95% των γονιών ανέφερε ότι καταφεύγει σε κάποια συμπεριφορά αντιμετώπισης, με τη «διαρκή αναζήτηση διαβεβαιώσεων» να είναι η πιο συχνή (95,4%). Περίπου το 80% δήλωσε ότι θα ένιωθε δυσφορία αν δεν μπορούσε να εφαρμόσει αυτές τις στρατηγικές, ενώ το 54% ανέφερε ότι αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζουν την καθημερινότητά του.
Το περιεχόμενο των σκέψεων διέφερε: φόβοι για αναπνοή και αιφνίδιο θάνατο βρέφους· ανησυχία για το ότι θα πέσει το μωρό (82%)· εικόνες τυχαίου θανάτου (77%)· σκέψεις για πνιγμό (73%). Περίπου 9% των γονιών ανέφεραν παρείσακτες σκέψεις ότι μαχαιρώνουν το μωρό, ενώ το 10% δήλωσε ότι είχε σκεφτεί —χωρίς πρόθεση— ότι ρίχνει καυτό νερό στο παιδί.
Παράξενα ή ανησυχητικά βιώματα είναι πολύ πιο κοινά απ’ όσο νομίζουμε
Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης εμπειρίες τύπου ψυχωσικών φαινομένων, όπως ασυνήθιστες αντιλήψεις ή παρανοϊκές σκέψεις σε χαμηλότερη ένταση. Το 89% των νέων γονιών ανέφερε τουλάχιστον μία τέτοια εμπειρία μέσα στον πρώτο χρόνο μετά τη γέννα, και σχεδόν το ίδιο ποσοστό τις βρήκε δυσάρεστες.
Τα πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα ήταν συναισθηματικά:
- 50% ένιωθαν αδιάφοροι για πράγματα που τους ευχαριστούσαν
- 49% είχαν έντονο άγχος όταν συναντούσαν νέους ανθρώπους
Άλλοι μίλησαν για σύγχυση στο αν κάτι ήταν πραγματικό ή φανταστικό, ή για σκέψεις τόσο έντονες που σχεδόν τις «άκουγαν». Περίπου 13% ανέφερε ότι άκουγε πράγματα που οι άλλοι δεν μπορούσαν — όπως ψιθύρους ή φωνές.
Περίπου 30% των συμμετεχόντων συγκέντρωσε βαθμολογία που τους κατέτασσε σε ενδεχόμενο κίνδυνο ανάπτυξης ψύχωσης. Αυτοί οι γονείς εμφάνιζαν περισσότερες παρείσακτες σκέψεις, μεγαλύτερη δυσφορία, χαμηλότερη αυτοπεποίθηση ως γονείς και υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Στην ομάδα αυτή, το 86,8% βρέθηκε εντός κλινικού εύρους για κατάθλιψη, το 82,1% για άγχος και το 90,6% για στρες.
Οι πατέρες αναφέρουν μεγαλύτερη δυσφορία από τις μητέρες
Η έρευνα αποκάλυψε μια συχνά υποτιμημένη πλευρά της περιγεννητικής ψυχικής υγείας: και οι πατέρες δυσκολεύονται σημαντικά.
Οι άνδρες γονείς ανέφεραν περισσότερες παρείσακτες σκέψεις, υψηλότερο στρες, μεγαλύτερη κατάθλιψη και άγχος, καθώς και χαμηλότερη αυτοπεποίθηση στον ρόλο του γονιού.
Ήταν επίσης πιο πιθανό να ανήκουν στην ομάδα «ενδεχόμενου κινδύνου» για ψύχωση, εύρημα ιδιαίτερα σημαντικό, παρότι το δείγμα πατέρων ήταν μικρότερο (28 άτομα).
Κεντρικός ρόλος της κατάθλιψης και του άγχους
Οι γονείς που ανέφεραν περισσότερες παρείσακτες σκέψεις και ψυχωσικού τύπου εμπειρίες είχαν παράλληλα χαμηλότερη αυτοπεποίθηση και υψηλότερο στρες. Όταν όμως οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, η άμεση σχέση ανάμεσα σε αυτές τις εμπειρίες και στις δυσκολίες της γονεϊκότητας αποδυναμώθηκε. Αυτό δείχνει ότι η κατάθλιψη και το άγχος μπορεί να είναι ο βασικός σύνδεσμος πίσω από πολλά από τα προβλήματα.
Οι γονείς που είχαν βιώσει τραυματικό τοκετό ή είχαν ιστορικό ψυχικής υγείας ανέφεραν συχνότερα και πιο επώδυνα συμπτώματα. Σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες είχαν ιστορικό ψυχικών δυσκολιών και το 25% βρισκόταν σε θεραπεία ή ανέμενε να ξεκινήσει.
Παρά το πόσο συχνές είναι αυτές οι εμπειρίες, πολλοί γονείς δεν τις αναφέρουν ποτέ σε επαγγελματίες υγείας — ούτε καν στον/στη σύντροφό τους. Προηγούμενη έρευνα έχει δείξει ότι πολλές μητέρες φοβούνται να μιλήσουν λόγω ντροπής. Οι συγγραφείς της μελέτης υπογραμμίζουν ότι η περιγεννητική Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) και η επιλόχειος ψύχωση είναι οι πιο στιγματισμένες από όλες τις περιγεννητικές διαταραχές.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να εξετάζουν συστηματικά ένα ευρύτερο φάσμα συμπτωμάτων στη λοχεία. Μαίες, επισκέπτες υγείας και γενικοί γιατροί θα μπορούσαν να επωφεληθούν από εκπαίδευση γύρω από τις παρείσακτες σκέψεις και τα ψυχωσικού τύπου βιώματα, ώστε να αναγνωρίζουν εγκαίρως γονείς που χρειάζονται στήριξη.
Η μεγαλύτερη ενημέρωση του κοινού θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει. Αν γίνει ευρέως κατανοητό ότι οι παρείσακτες σκέψεις και οι ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες είναι συχνές μετά τη γέννα και δεν ισοδυναμούν με ψυχική ασθένεια, περισσότεροι γονείς θα ένιωθαν ασφαλείς να ζητήσουν βοήθεια.
Οι «σκοτεινές» σκέψεις και οι παράξενες εμπειρίες αποτελούν μια κρυφή πραγματικότητα της νέας γονεϊκότητας για εκατομμύρια ανθρώπους. Το πρώτο βήμα για να βοηθηθούν είναι να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν.
Πηγή: studyfinds.org
